Sekcja piłki ręcznej kobiet

Początki szczypiorniaka w Polsce[1]

Jak powszechnie wiadomo kolebką polskiej piłki ręcznej było Szczypiorno, miejscowość koło Kalisza, dziś dzielnica w administracyjnych granicach tego miasta. W utworzonym tam w latach I-ej wojny światowej obozie internowano polskich legionistów, którzy tam też mieli okazję poznać nową grę uprawianą przez niemieckich strażników. Od Szczypiorna przyjęła się nazwa szczypiorniak, która jeszcze przez wiele lat była zamiennie używana z nazwą piłka ręczna. Piłka ręczna była już wówczas znana i uprawiana w krajach skandynawskich i niemieckojęzycznych, a jako datę i miejsce narodzin 11-osobowej piłki ręcznej – handballu – przyjmuje się rok 1917 w Niemczech.

Stąd też w najbardziej naturalny sposób gra ta znalazła w Polsce naturalny grunt do rozpowszechniania w regionach graniczących z ziemiami państwa niemieckiego – Wielkopolską i Śląskiem. Szczególny wpływ wywarły na ten stan wyniki powstańczych działań zbrojnych, zabiegów dyplomatycznych oraz plebiscytów, w wyniku których przyłączone zostały do Polski ziemie, na których wciąż jeszcze występowały w znaczącym procencie osoby i wpływy niemieckie. Dotyczyło to przede wszystkim Śląska, gdzie obok żywiołowo tworzonych od 1919 roku polskich klubów istniały kluby niemieckie, w których uprawiano również piłkę ręczną i skąd można było czerpać wzory, z czasem je wzbogacając. W okresie lat II Rzeczpospolitej podobnie jak w Europie najpopularniejszą była odmiana 11-osobowej piłki ręcznej uprawiana przez mężczyzn, której mecze odbywały się z reguły na boiskach najpopularniejszej z gier – piłki nożnej.

Informacje

Z Mistrzostw Polski w hazenie - Mazurówna(Cracovia) w grze obronnej - 1933 r.

• Rok założenia: 1926

Zwana inaczej hazena.

Żeńska drużyna po fuzji w 2006 roku z KS Tomex Kraków występowała jako Cracovia-Tomex i grała w II lidze.

Obecnie swoje mocze rozgrywa w Kärcher Hala Cracovia ( więcej informacji: https://cracovia1906.pl/druzyna/pilka-reczna-kobiet/)

Historia

Okres II RP

Informacja z Przeglądu Sportowego nr 39 z 1922 r. o pierwszych zawodach w "piłkę rzucaną" na Cracovii

Sekcja rozpoczęła działalność w 1926 roku pod nazwą "sekcja gier sportowych", chociaż początki piłki ręcznej w Cracovii mają dawniejszą metrykę. W 1922 rozegrano pierwszy mecz w piłkę rzucaną (hazenę). W początkowym okresie działania sekcji były ograniczone, gdyż brakowało zawodniczek, a rozgrywki wewnątrzklubowe były nieatrakcyjne. Hazenistki Cracovii dominowały w okręgu. We wszystkich sześciu mistrzostwach w latach 1931-1934 i 1936-1937 zajmowały pierwsze miejsce. W latach 1929-1937 rozegrano dziewięć turniejów mistrzostw Polski, z powodów finansowych Cracovia startowała tylko w trzech. W 1933 zdobyła 2 miejsce. Drużyna grała w składzie; Mazurówna, Ślusarczykówna, Majerówna, Nowakówna, "Czerska" Kamińska, Podborska, Bielecka, Jeklówna. W 1934 Cracovia zajęła 3 miejsce za IKP Łódź i AZS Warszawa. W zawodach we wrześniu 1934 (udział wzięły następujące drużyny: I. K. P. z Lodzi, A. Z. S. z Warszawy, Cracovia i Czarni ze Lwowa) gdzie odbywały się we Lwowie na boisku korpusu kadetów zawody o mistrzostwo kobiece Polski w hazenie Cracovia występowała w następującym składzie: Mazurkówna, Majerówna, Pajączkowska, Nowakówna, Kamińska, Podborska, Czerska.
W 1937 roku hazenistki zajęły tylko 4 miejsce. W 1937 roku Związek uchwalił likwidacje mistrzostw Polski w hazenie, a na ich miejsce wprowadzono rozgrywki 7-osobowe na otwartych boiskach. Rozegrano dwa turnieje, w których zabrakło drużyny Cracovii.

Okres PRL

Cracovia szczypiornistki 1947 r.

Cracovia 1952: od lewej: H. Hartwich, D. Rożek, J. Drozdowska-Masaczyńska, K. Jezierska-Banaś, H. Garzyńska-Kańska, Lidia Krupa-Surdyka, M. Francuz-Jaśko, A. Szwabowska-Pyjos, M. Bysiek, ?;

Cracovia szczypiornistki, Mistrzynie Polski 1956 r.

Cracovia 1959: stoją od lewej: Tadeusz Kański -kierownik sekcji, Wanda Horowitz, Bronisława Toboła, Anna Szwabowska, Aniela Tomana, Władysława Skrzyńska, Józefa Masaczyńska, Janina Wawrzykowska, Lidia Krupa i trener Edward Surdyka, poniżej: Stanisława Zielińska, Barbara Glajcar, Halina Szypulska, Irena Piwowarczyk, Teresa Góralczyk

Cracovia 1959

Cracovia 1961

Mistrzynie Polski 1961/62: stoją od lewej: Czekalska, Tomana, Piwowarczyk, Toboła, trener mgr Zuba, Surdykowa, Masaczyńska, Zielińska, Szypulska; w dolnym rzędzie Balik, Góralczyk, Skrzyńska, Melnyczuk, Szwabowska i kier. Kański

Szczypiornistki 1966 r.: stoją od lewej: Popiel, Toboła, Guzik, Piotrowska, Smela, Gruca, Pietrzkiewicz, ; w dolnym rzędzie: Czop, Melnyczuk i Wyrobiec

Cracovia 1967

Wznowiona działalność została w dn. 6 marca 1945 r. . Po II wojnie światowej nadal grały w 7-osobową odmianę piłki ręcznej. W okręgu krakowskim drużyna była bezkonkurencyjna, na dziesięć rozegranych turniejów (1947-1955), aż dziewięciokrotnie (oprócz 1954) wygrywały zawody. Podobnie w mistrzostwach Polski zajmowały czołowe miejsca. W 1946 zajęły 5 miejsce, rok później zdobyły wicemistrzostwo, przegrywając tylko z Zrywem Łódź. Ówczesny skład drużyny to: Wędrychowska, Maged, Garzyńska, Huk, Hartwich, Piotrowska, Szostak, Podborska, Link. W następnym roku ponownie drużyna sięga po wicemistrzostwo. W 1949 Cracovia była trzecia. W 1950 nie startowały, a w 1951 znów zajęły 2 miejsce. W 1952 roku piłkarki plasują się na 3 miejscu za Unią Łódź i AKS Chorzów.
W roku 1953 Związek zawiesił rozgrywki w "siódemce", a w to miejsce wprowadzono mistrzostwa zespołów 11-osobowych. W pierwszych mistrzostwach z 1953 roku Cracovia zajmuje w lidze czwarte miejsce. W roku następnym po porażce z późniejszym mistrzem Górnikiem Siemianowice i nie zakwalifikowała się do rozgrywek ligowych. W 1955 drużyna plasuje się na czwartym miejscu w lidze. W 1956 roku Cracovia odnosi sukces, zdobywając mistrzostwo Polski. Mistrzowski skład Cracovii to: Halina Szypulska, Stanisława Zielińska, Anna Szwabowska, Józefa Drozdowska-Masaczyńska, Barbara Seichter-Cichecka, Lidia Krupa-Surdyka, Stefania Warykiewicz, Anna Prochal, Władysława Skrzyńska, Anna Szwabowska, Halina Trzos, Janina Wawrzykowska, Alicja Wójtowicz, Krystyna Zębol. Kolejne dwa lata to dwa tytuły wicemistrzowskie. Rok 1959 to początek okresu hegemonii piłkarek Cracovii. W sezonie 1959, 1960/61 i 1961/62 szczypiornistki zdobywają tytuł mistrza Polski. W sezonie 1961/62 wygrały wszystkie mecze i aż o 10 pkt wyprzedziły drugi Ruch. Udział w zdobyciu mistrzostw oprócz wymienionych wyżej zawodniczek swój udział miały: Irena Piwowarczyk, Teresa Góralczyk-Abratowska, Bronisława Toboła-Smoleń, Barbara Glajcar-Melnyczuk, Zofia Guzik-Pabiańczyk, Wanda HorowitzAlicja Kiszek i Aniela Tomala. Rozgrywki ligowe 1961/62 były ostatnimi, ligę zlikwidowano i wprowadzono turniej. W 1963 ostatni raz zorganizowano zawody w 11-osobowej odmianie, Cracovia w nich uczestniczyła.
Po dwóch latach przerwy w 1955 roku wznowiono zawody "siódemek". Jeszcze sześć razy organizowano turniej, od sezonu 1959/60 zorganizowano ligę istniejącą do dziś. 1955 Cracovia zdobywa wicemistrzostwo, w kolejnym 1956 trzecie miejsce. W kolejnych trzech sezonach wielki sukces i trzy mistrzostwa Polski. Raz w 1975 i dwukrotnie we 1958, na boisku i w hali. Zespół tworzyły zawodniczki znane z gry w "jedenastce". Ostatnie mistrzostwa w systemie turniejowym przynoszą drużynie tylko 2 miejsce. Aż jedenaście zawodniczek w owym czasie reprezentowało barwy Polski.
Od sezonu 1959/60 wprowadzono ligę, grając w hali, potem na boisku, aby znów powrócić do hali. Poziom rozgrywek się wyrównywał, a najgroźniejszymi rywalami Cracovii były drużyny chorzowskie AKS i Ruch oraz wrocławski AZS. Pierwszy sezon ligowy zakończył się remisem w tabeli pomiędzy Cracovią, a AKS-em. Rozegrano dodatkowy mecz, który zakończył się zwycięstwem Cracovii 5:4. W następnym sezonie udało się obronic tytuł. Tytuły umożliwiły Cracovii grę w Pucharze Europy. Jego inicjatorem było pismo "Start" z Bratysławy. W 1960/61 faworyt, mistrz ZSRR, Żalgiris Kowno po wyeliminowaniu HK Oslo, zmierzył się w ćwierćfinale z Cracovią. Drużyna z ZSRR okazała się lepsza, wygrywając z biało-czerwonymi po dramatycznych meczach 5:3 i 8:6. W sezonie 1961/62 Krakowianki spotkały się z ORK Belgrad. Pierwszy mecz wygrały 4:2. W drugim prowadziły już 4:1, ale nieuzasadnione nieuznanie piątej bramki walnie przyczyniło się do porażki 5:7. W 1962 w mistrzostwach świata wystąpiły 3 nasze zawodniczki. Sezon 1961/62 to tytuł wicemistrzowski po zażartej walce z chorzowskim Ruchem. Następny sezon to powtórka z poprzedniego i wicemistrzostwo. W 1963/64 dopiero czwarte miejsce. Kolejny sezon to ponownie wicemistrzostwo. W III mistrzostwach świata w 1965 Polskę reprezentowały m. in. cztery zawodniczki Cracovii. Warto również wspomnieć o turniejach międzynarodowych, w których Cracovia trzykrotnie wygrywała (Budapeszt, Gdańsk i Kraków). Dramatyczny przebieg miały rozgrywki 1965/66, w których szczypiornistki różnicą bramek przegrały mistrzostwo i zajęły 3 miejsce. W sezonie 1966/67 drużyna zdobyła 10 tytuł mistrza kraju. W jej skład wchodziły: Kazimiera Czop-Kamyk, Krystyna Wyrobiec, Barbara Popiel, Bronisława Toboła-Smoleń, Zofia Guzik-Pabiańczyk, Alicja Gruca-Staniszewska, Barbara Glajcar-Melnyczuk, Krystyna Smela, Teresa Pietrzykiewicz, Bożena Piotrowska, Romana Tarada. W VII edycjo Pucharu Europy Cracovia w wyeliminowała Universite de Marsellie, wygrywając dwa mecze 28:9 i 20:9, a w ćwierćfinale Swift Roermond z wynikiem 8:7 i 9:6. W półfinale przegrała z obrońcą tytułu i późniejszym mistrzem Żalgiris Kowno 9:17 i 8:17. Następnie Krakowianki wywalczyły trzy wicemistrzostwa.
W sezonie 1970/71 liga została zmniejszona do 8 drużyn, a siódme miejsce w tabeli oznaczało spadek. Dwa lata grały zawodniczki w II lidze. Powróciły w 1973/74 lecz tylko na jeden sezon. Powróciły znów do najwyższej klasy rozgrywek po roku. Dalsze lata pierwszoligowej rywalizacji to środkowe miejsca w tabelach. Ósme miejsce po sezonie 1975/76, szósta lokata w 1976/77 i 1977/78. Kolejny sezon 1978/79 i czwarte miejsce, w następnym szóste w 1980/81 piąta lokata. Drużyna konsolidowała się i uzyskiwała coraz lepsze rezultaty. W 1981/82 zajęła 4 miejsce. Rok później ponownie czwarte. W sezonie 1983/84 udało się wywalczyć brązowy medal.
Sezon 1984/85 to dublet Cracovii. Drużyna stanowiąca zgrany kolektyw, mieszankę młodości z doświadczeniem osiągnęła wspaniałe rezultaty. Najpierw był Puchar Polski, a potem mistrzostwo kraju. Prowadziły w lidze od początku do końca, zapewniając sobie tytuł już na cztery kolejki przed końcem. Skład mistrzowskiej drużyny to: Kazimiera Tomaszewska, Lidia Siodłak, Jolanta Wojtoń, Małgorzata Hołda, Alicja Główczak, Bogusława Dąbrowska, Ilona Sasnal, Beata Golik, Dorota Pawłowska, Jolanta Rząsiecka, Zofia Figas, Genowefa Gorzkowska, Wanda Wójcik, Renata Garcarz, Elżbieta Madej. Zwycięstwa te dały początek pasmu sukcesów. Sezon 1985/86 to srebrny medal mistrzostw Polski, sezon 1986/87 to ponownie tytuł mistrza kraju. Sezon 1987/88 przyniósł wicemistrzostwo kraju i Puchar Polski. W sezonie 1988/1989 drużyna wywalczyła swój ostatni medal mistrzostw Polski zajmując 3 lokatę.

Okres po 1989

Ta sekcja jest zalążkiem. Jeśli możesz, rozbuduj ją.

Reprezentacja Polski

• Lidia Siodłak - 95x, Anna Szwabowska-Pyjos - 59x, Bronisława Toboła-Smoleń - 58x, Lidia Krupa-Surdyka - 48x, Alicja Górecka - 48x, Teresa Góralczyk - 30x, Kazimiera Czop-Kamyk - 29x, Beata Golik - 29x, Kazimiera Węgrzyn-Tomaszewska - 28x, Halina Szypulska - 27x, Irena Piwowarczyk - 25x, Barbara Seichter-Cichecka - 19x, Józefa Drozdowska-Masaczyńska - 16x, Krystyna Wajda-Tobik - 16x, Bogusława Dąbrowska - 15x, Krystyna Wyrobiec - 13x, Barbara Glajcar-Melnyczuk - 12x, Zofia Figas - 10x, Alicja Gruca-Staniszewska - 9x, Janina Jaśkowiec - 9x, Stefania Bulżanka-Warykiewicz - 7x, Krystyna Smela - 7x, Stanisława Zielińska - 6x, Zofia Guzik-Pabiańczyk - 6x, Sonia Duda-Kubik - 5x, Halina Rękas-Kozieł - 4x, Małgorzata Hołda - 4x, , Helena Majerówna - 2x, Janina Podborska-Szryniawska - 1x.
  

UWAGA:
Brak danych po 1985.

Sukcesy

Pucharu Europy:

• 1/2 finału: 1967/68
  
• 1/4 finału: 1960/61, 1961/62
  

Mistrzostwa Polski (Hazena):

• WICEMISTRZ: 1933
  
• III miejsce: 1934
  

Mistrzostwa Polski (odmiana jedenastoosobowa):

• MISTRZ: 1956, 1959, 1960/61, 1961/62
  
• WICEMISTRZ: 1957, 1958
  

Mistrzostwa Polski (odmiana siedmioosobowa):

• MISTRZ: 1957, 1958 - hala, 1958 - boisko, 1959/60, 1960/61, 1966/67, 1984/85, 1986/87
  
• WICEMISTRZ: 1947, 1948, 1951, 1955, 1959, 1961/62, 1962/63, 1964/65, 1967/68, 1968/69, 1969/70, 1987/88
  
• III miejsce: 1949, 1952, 1956, 1965/67, 1983/84, 1988/89
  

Puchar Polski:

• Zdobywca: 1985, 1988
  
• II miejsce: 1967, 1970, 1976, 1982
  
• III miejsce: 1966, 1980
  

Turniej Mistrzyń Polski:

• I miejsce: 1982
  
• III miejsce: 1981
  

Spartakiada XX-lecia PRL:

• II miejsce: 1964
  

50-lecie Związku Piłki Ręcznej w Polsce:

• II miejsce: 1966
  

Juniorzy

• Mistrz Polski Juniorek: 1963
  

UWAGA:
Hazena – rozgrywki zlikwidowane w połowie 1937
11-osobowa – rozgrywki zlikwidowane od 1964

Bibliografia

• Janusz Kukulski, "80 lat KS Cracovia 1906-1986", Kraków 1986

Sezon po sezonie

• Sezon po sezonie - piłka ręczna kobiet

Zobacz też

• Trenerzy piłki ręcznej
• Mecze międzynarodowe w piłce ręcznej kobiet
• Występy w europejskich pucharach w piłce ręcznej kobiet