Najstarsi w Krakowie

Z WikiPasy.pl - Encyklopedia KS Cracovia
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Cracovia jest jednym z klubów, których data powstania jest ustalona dokładnie. Znany jest nie tylko rok, miesiąc czy dzień, ale nawet godzina założenia klubu. Klub powstał 13 czerwca 1906 o godzinie 18:00. Od razu jako zorganizowany klub nie zaś niesformalizowana dzika drużyna. Cracovia jest najstarszym klubem w Krakowie.

W rzeczywistości pierwszy swój zorganizowany mecz ludzie tworzący Cracovię zagrali kilka dni wcześniej - 4 czerwca 1906 o 19:00 jako wybrana z publiczności drużyna "akademików"I  ulegli 4:0 Klubowi Gimnastyczno-Sportowemu IV Gimnazjum ze Lwowa jak wtedy zwała się Pogoń Lwów. 90 minut wcześniej swój mecz z Czarnymi Lwów przegrała 2:0 trenująca od dłuższego czasu drużyna "przodowników" spośród "studentów"II . Z niej powstał inny klub Krakowa - Biało-Czerwoni. Brak jednak dokładnej dziennej daty powstania tego klubu - przyjmuje się, że zorganizowanym klubem stali się podczas wakacji 1906. Cracovia i Biało-Czerwoni połączyli się na wiosnę 1907.

Ogłoszenie o powstaniu Cracovii w dzienniku "Nowa Reforma"
pawilon w Parku Jordana, przełom XIX i XX wieku

Dowód powstania 13 czerwca 1906

W 132 numerze krakowskiego dziennika "Nowa Reforma" z dnia 13 czerwca 1906 ukazało się ogłoszenie o powstaniu Cracovii. Oto jego treść:

Akademicki Klub Footballistów (gra w piłkę nożną) zawiązuje się w Krakowie. Ćwiczenia w grze w piłkę nożną rozpoczynają się we środę 13 b. m. Uprasza się wszystkich, którzy chcą do tego klubu należeć, o przybycie do parku dra Jordana we środę o godz. 6 wieczorem przed pawilonem. Nie wątpimy, że tak zdrowy sport, jakim jest gra w piłkę nożną, znajdzie wielu zwolenników wśród młodzieży akademickiej.

AKF kilka miesięcy później przybrał później nazwę "Cracovia" - więcej o tym w artykule "Historia nazwy Cracovia".

Inne dowody istnienia w 1906

  1. Mecz (planowano jeden) z 4 czerwca zapowiedziały "Nowa Reforma" w numerze 122 z 31 maja 1906, "Czas" w numerze 121 z 27 maja i późniejszych 124 126, "Słowo Polskie" nr 242 z dn. 1 czerwca 1906.
  2. "Czas" w numerze 127 z 5 czerwca 1906 zrelacjonował oba mecze twierdząc, że w meczu pierwszym wystąpiła "nasza młodzież szkół średnich", a w drugim "akademicy i rękodzielnicy". Także 126 numer "Nowej Reformy" z 6 czerwca zawiera opis obu tych meczów. Obszernie pisze o spotkaniu pierwszym do którego stanęły "wybrane siły spośród młodzieży krakowskiej". Krótko zaś oznajmia zwycięstwo nad "grupą krakowską w ostatniej chwili złożoną". Wg "Naprzodu" (nr 153 ) z 6 czerwca w pierwszym meczu zagrali studenci krakowscy, a w drugim krakowscy akademicy. O meczu tym wspomina też "Głos Narodu" (nr 271) z 7 czerwca. Zachowały się fotografie z pierwszego i drugiego meczu. Wg. "Gazety Lwowskiej" (nr.128) oraz "Gazety Narodowej" (nr.123) z dn. 6 czerwca 1906 "odbyły się zapasy między młodzieżą lwowską i krakowską w grze w piłkę nożną". "Słowo Polskie" (nr.248) cz.1, cz.2, cz.3, cz.4 z dn. 6 czerwca 1906 r. "Publiczne zawody w piłce nożnej między młodzieżą lwowską a krakowską. ...... Drużyna akademicka jak nam mówiono nie stoi w żadnym związku z parkiem Jordana". Wg. "Dodatku do Przewodnika Gimnastycznego Sokół" nr.7 "We wszystkich matschach zwyciężył klub realistów przeciw ... klubowi Jordanowskiemu w Krakowie". "Kuryer Lwowski" (nr.46) informuje " ..wycieczka do Krakowa dwu pełnych drużyn footballowych do Krakowa i rozegrać zawody między drużyną lwowską, a krakowską, zakończone zwycięstwem lwowskiej drużyny"
  3. "Czas" (nr 178) i "Naprzód" (nr 213) zapowiedziały, a "Naprzód" (nr 215), "Nowa Reforma" (nr 178) i "Głos Narodu" (nr 378) opisały rozegrany 5 sierpnia 1906 słynny mecz drużyny studenckiej z pracownikami cyrku Buffalo Bill's Wild West.
  4. W numerze 216 "Nowej Reformy" z 22 września 1906 zapowiedziano mający się odbyć nazajutrz "o godz. 3½ po południu" mecz między "I drużyną studencką, która pobiła w czasie letnich wakacji drużynę footballistów z Buffalo Bill, i drużyną akademicką". "Czas" nr 215 z 20 września 1906 zapowiada ten mecz jako " match footballowy między I drużyna studencką i drużyna akademicką", tak też pisze "Naprzód" nr 260 z 22 września 1906.
  5. W numerze 220 "Nowej Reformy" z 28 września 1906 podano relację z tego meczu "miedzy I klubem studenckim i drużyną akademicką".
  6. W tym samym numerze "Nowa Reforma" zapowiadała rewanżowy mecz we Lwowie I Klubu Studenckiego "który trenował przez całe wakacje i może poszczycić się pięknymi rezultatami gry". Także "Czas" (nr 215) i "Głos Narodu" (nr 445) oba z 20 września 1906 tym samym tekstem informowały, że "wyjeżdża do Lwowa studencka drużyna footballistów krakowskich aby rozegrać tam match rewanżowy". "Naprzód" (nr 260) z 22 września informuje, że "I. drużyna studencka wyjedzie [...] na mecz rewanżowy do Lwowa".
  7. Sam zaś mecz bardzo obszernie opisuje lwowskie "Słowo Polskie" w numerze 443 z 1 października 1906 pisząc o krakowianach "Biało-czerwoni, onieśmieleni widocznie trochę z początku [...] pamięcią porażki doznanej przed paru miesiącami w parku Jordana". Mecz ten relacjonują też 2 października krakowskie "Głos Narodu" (nr 456) i "Nowa Reforma" (nr 223)" - jak pisze ta ostatnia "zapasy skończyły się zwycięstwem I. klubu krakowskiego". Do dziś zachowała się fotografia z tego meczu. Wg. "Gazety Narodowej" nr.196 z dn. 2 października 1906 pisze "Wczoraj rozegranym został match footballowy między drużyną krakowską i lwowską". "Dodatek do Przewodnika Gimnastycznego Sokół" nr 12 z grudnia 1906 informuje iż "Match footballowy między Krakowem a Lwowem odbył się dnia 30 września b. r". "Kuryer Lwowski" (nr.46) informuje " We wrześniu przyjęcie gości krakowskich i match rewanż footballowy między drużyną lwowską i krakowską we Lwowie, z którego krakowska drużyna wyszła zwycięsko 1:0."
  8. W numerze 225 "Nowej Reformy" zapowiedziano, a w 231 "Czasu", 229 "Nowej Reformy i 461 "Głosu Narodu" opisano mecz z Czarnymi Kraków jaki 7 października 1906 rozegrał "świetnie ubrany klub Biało-czerwonych, który odniósł tak piękne zwycięstwo we Lwowie".
  9. W numerze 240 "Nowej Reformy" z 21 października 1906 podano relacje z turnieju jesiennego informując w niej o zgłoszonych drużynach: "zgłosiły się wreszcie najsilniejsze, jak klub Biało-czerwonych, zwycięzców matchu lwowskiego, i klub akademicki Cracovia". Pada tu również sformułowanie "najgroźniejsi przeciwnicy, akademicka Cracovia i Biało-czerwoni".
  10. W tym samym artykule jest te zapowiedź pokazowego meczu wyjazdowego. "W nadchodzącą niedzielę, dnia 21 bm. zjadą do Tarnowa akademicka Cracovia i klub Biało-czerwonych". Mecz ten zapowiedział także tarnowski tygodnik "Pogoń". W jego 42 numerze z 20 października 1906 czytamy "Z Krakowa przybędą: Klub Biało-czerwonych (Lech) i klub Cracovia (akademicki)".
  11. Uczestników zawodów w Tarnowie "a mianowicie klub Biało-czerwonych (Lech) i klub akademicki (Cracovia)" wymienia "Nowa Reforma" w numerze 241 z 23 października 1906.
  12. W niej także opis rozegranego tego samego dnia, ale wcześniejszego meczu "między drużyną Biało-czerwonych i tarnowskim klubem footballowym II Gimnazjum"
  13. W Sprawozdaniu Gimnazyum nr.2 w Tarnowie za lata 1906/1907 jest opis rozegranego meczu "... odbył się pierwszy mecz z Czerwono-białą drużyną z Krakowa na tutejszych Błoniach"

Dowody starszeństwa

Prasa z początku XX wieku nie miała żadnych wątpliwości kto jest pierwszym, najstarszym klubem w Krakowie.

  1. "Słowo Polskie" w numerze 418 z 15 września 1906: "Z chwilą powstania odłamu T.Z.R. w Krakowie, tworzyć się też zaczną niezawodne kluby i drużyny (dotąd tylko dwie są zorganizowane): "Biali" z młodzieży szkół średnich i "Akademika") " .
  2. "Nowa Reforma" w numerze 240 z 20 października 1906 drużyny, które zgłosiły się do turnieju jesiennego dzieli na trzy kategorie: Pierwsza to "młodziutkie, pisklęta sportu footballowego", druga to drużyny "złożone w ostatnich tygodniach z miłośników piłki nożnej, grających dotychczas luzem". Trzecia, a zatem odrębna od pozostałych, kategoria to "klub Biało-Czerwonych" i "klub akademicki "Cracovia"".
  3. "Czas" z 26 października 1907
    W numerze 247 "Czasu" z 26 października 1907 poinformowano "istnieją dotychczas dwa kluby: akademicki klub sportowy Cracovia i klub gimnazyalny Wisła [...] Wisła jest klubem młodszym".
  4. W numerze 268 "Czasu" z 21 listopada 1907 napisano o Tadeuszu Konczyńskim "zajął sie ukostiumowaniem pierwszych drużyn: akademickiej (niebiescy) i studenckiej (biało-czerwoni)". Wspomniane barwy niebieskie (z biała szarfą) to jedne z pierwszych strojów akademickiej Cracovii pochodzące od barw miasta - używano je aż do fuzji z Biało-Czerwonymi.
  5. "Czas" z 13 września 1908
    '"Czas" w numerze 210 z 13 września 1908 omawia szanse obu klubów przed pierwszym meczem derbowym. "Biało-czerwoni mają większa rutynę, grają pewniej, obyci są z grą nie od dnia wczorajszego i są najstarszym klubem w Krakowie [...] Wisła jest klubem młodszym".
  6. W numerze 468 z 20 października 1908 "Głos Narodu" zdaje relację z tego meczu. "Niezwykle silny i zimny wiatr utrudniał w wysokim stopniu walkę, co mniej dawało się we znaki Cracovii, klubowi starszemu i dłużej trenującemu, niż młodej Wiśle".
  7. "Nowa Reforma" w numerze 230 z 21 maja 1909 pisząc o derbach zaznacza "wynik walki był dla widzów wielką niespodzianką, gdyż Wisła jest klubem znacznie młodszym od Cracovii".
  8. "Czas" z 30 maja 1909
    "W owym to czasie powstała najpierw "Cracovia", a później "Wisła"" - nie pozostawia wątpliwości 122 numer "Czasu" z 30 maja 1909.
  9. "... znacznie więcej zajmujące były zapasy dnia drugiego między Czarnymi a najstarszym klubem krakowskim Cracovią" twierdzi "Nowa Reforma" w numerze 246 z 1 czerwca 1909 opisując mecze kolejno Wisły i Cracovii z Czarnymi Lwów.
  10. "...jako punkt trzeci odbył się match footballowy między Cracovią (Kraków) i Czarnymi (Lwów) dwoma najstarszemi drużynami footballowymi w kraju." napisano w Dodatku do Przewodnika Gimnastycznego Sokół nr.8 z 1909 r..
  11. 13 września 1909 w "Nowej Reformie" numer 418 wydrukowano opis kolejnych derbów, w których udział wzięła Cracovia oraz"... młodszy od niej, a rywalizujący stale o pierwszeństwo klub "Wisła"". Rezultat gazeta komentuje tak "... w walce tej, jak dotąd, szczęście stoi po stronie młodszej Wisły".
  12. W relacji z meczu Wisła Kraków - Preussen Katowice 5:0 "Głos Narodu" numer 84 z 30 marca 1910 wspomina o Cracovii takimi słowami "... nasza Wisła, "z tytułu i urzędu" drugie wprawdzie miejsce zajmująca w Krakowie [...] - kto wie - czy nie górująca nad "zmanierowaną" niestety do pewnego stopnia pierwszą drużyną naszą "Cracovią"".
  13. "Gazeta Poniedziałkowa" z 25 kwietnia 1910
    W swoim pierwszym numerze z 25 kwietnia 1910 tygodnik "Gazeta Poniedziałkowa" w przeglądowym artykule o sporcie w Krakowie informuje, że "Oprócz "Cracovii" istnieje jeszcze T. S. "Wisła". Klub ten jest od "Cracovii" młodszy i słabszy ...".
  14. "...Gdy zaś przez próg matury dostali się na uniwersytet, założyli "Cracovię". Był to pierwszy klub piłki nożnej w Krakowie ..." napisano w tygodniku "Świat" nr. 42 z dn. 15 października 1910 r..

Głos Wisły w sprawie starszeństwa

"Głos Narodu" z 2 kwietnia 1910

Najpełniej kwestię starszeństwa wyjaśniają ... same władze Wisły pisząc sprostowanie do "Głosu Narodu", które w takiej oto formie ukazało się w 87 numerze z 2 kwietnia 1910 ( Redaktorem naczelnym Głosu Narodu był działacz i późniejszy prezes Wisły Kraków Antoni Beaupré ).

W sprawozdaniu naszem z ostatniego matchu footballowego zaznaczyliśmy, iż "z tytułu, urzędu i starszeństwa" pierwszeństwo należy się "Cracovii", lecz skutkiem braku trainingu oraz zbyt silnych i częstych fluktuacyi w obsadzie, stale szwankuje w konsolidacji sił swoich. [...] Mimo tak wyraźnych pochwał dla młodej drużyny "Wisły" - młody klub ten w ambicyi swojej szlachetnej prosi nas o kategoryczne stwierdzenie, iż wprawdzie klub sportowy "Cracovia" co do czasu powstania był pierwszy w Krakowie* , atoli z tego tylko tytułu nie można mu przyznawać pierwszeństwa, gdyż z rozegranych 3 matchów footballowych w zeszłym r., Wisła odniosła zupełne zwycięstwo [...]
*pogrubienie własne - WikiPasy

Jubileusze roku 1907

Zaproszenie na obchody jubileusz 30-lecia, widoczne daty 1906 i 1937 cz.1
Zaproszenie na obchody jubileusz 30-lecia, widoczne daty 1906 i 1937 cz.2
Jubileusz 30-lecia, widoczne daty 1906 i 1937
Odznaka Cracovii dot. jubileuszu 25-lecia, widnieją na niej daty 1907 i 1932 (1907 r. rok fuzji Cracovii z Biało-czerwonymi), data powstania samej Cracovii 13.06.1906 r.
Odznaka Pogoni Lwów, widnieje na niej data 1907 czyli rok fuzji Pogoni Lwów z częścią klubu Lechia Lwów, data powstania samej Pogoni Lwów to 1904 r.
Informacja z tygodnika lwowskiego Sport z dn. 3 września 1927 r., iż Pogoń Lwów będzie obchodził jubileusz 20-lecia, data powstania klubu Pogoń Lwów to 1904 r.
Informacja z tygodnika Przegląd Sportowy nr.36 z dn. 9 września 1925 r., iż Polonia Warszawa będzie obchodził jubileusz 10-lecia, data powstania klubu Polonia Warszawa to 1911 r.
Informacja z tygodnika Stadjon nr.7 z dn. 30 maja 1929 r., iż Lechia Lwów będzie obchodził jubileusz 25-lecia, data powstania Lechia Lwów to 1903 r.
Informacja z dziennika Ilustrowany Kuryer Codzienny nr. 154 z dn. 6 czerwca 1939 r., iż ŁKS Łódź będzie obchodził jubileusz 30-lecia, data powstania ŁKS Łódź to 1908 r.
Informacja z tygodnika Przegląd Sportowy nr. 19 z dn. 14 maja 1927 r. (okrojone obchody jubileuszowe zamiast w czerwcu odbyły się w październiku), iż Wisła Kraków będzie obchodziła jubileusz 20-lecia, data powstania Wisły Kraków to 1906 r.

W 1922, 1932 i 1937 obchodzono kolejne jubileusze Cracovii. Nie oznacza to jednak, że za datę powstania uważano rok 1907. Początkowo kluby nie przywiązywały wielkiej wagi do znanych przecież wszystkim współcześnie żyjącym dat. W Cracovii pierwotnie świętowano nie w rocznicę powstania, ale w rocznicę niezwykle ważnej dla historii klubu fuzji z Biało-Czerwonymi. Podobna sytuacja była na przykład w następujących klubach:

  1. Pogoni Lwów obchodziła jubileusze w rocznicę trzy lata późniejszej fuzji z Lechią Lwów dopiero w 1939 przestawiając się na świętowanie daty powstania. Cały czas pamiętając o dacie założenia czyli roku 1904. I tak na przykład w 1922 roku zarówno Cracovia, jak i Pogoń Lwów świętowała jubileusz 15-lecia, mimo, że wiadomo było, że Cracovia powstała w 1906 r., a Pogoń Lwów w 1904 r. ( po prawej porównanie jednych z pierwszych odznak Cracovii oraz Pogoni Lwów)[1].
  2. Lechia Lwów założona w 1903 r. obchodziła jubileusz 25 lecia w 1929 r.[2].
  3. ŁKS Łódź, ale nie dotyczyła fuzji. Klub założony w 1908 r. obchodził swoje jubileusze odnośnie 1909 r.[3][4]. W roku 1939 r. obchodził jubileusz 30-lecia.[5].
  4. Polonia Warszawa obchodziła swoje dziesięciolecie w 1925 r. (data przekształcenia formalnie w klub sportowy), prawdziwa data założenia klubu 1911 r.[6][7][8].
  5. Tarnovia Tarnów obchodziła swoje dziesięciolecie w 1928 r. , prawdziwa data założenia klubu 1909 r.[9].


Także w Cracovii w dwudziestoleciu międzywojennym chciano przestawić się na świętowanie rzeczywistego roku założenia, ale z różnych przyczyn nie zrobiono tego:

  1. W 1926 problemem był ciężki stan finansów spowodowane dużymi wydatkami związanymi z remontem stadionu i budową toru kolarskiego[10][11][12]. Jesienią 1927 r. był zaplanowany turniej z okazji 20-lecia klubu, ale finalnie nie odbył się[13]
  2. W 1931 choć już zapowiadano w prasie, iż w tym roku będzie świętowane 25 lecie[14], jubileusz się nie odbył. Powodem była kiepska sytuacja finansowa klubu oraz słabe wyniki w lidze mistrza Polski z 1930.
  3. W 1936 Cracovia grała zaledwie w Klasie A. Rok później była mistrzem. Zgodnie z zaproszeniem na uroczystości jubileuszowe w 1937 r.:To jednoroczne opóźnienie w urządzeniu uroczystości jubileuszowych wypływa z chęci uzgodnienia ich daty z poprzednio odbytym w roku 1932 jubileuszem 25-lecia Klubu, w ramach którego wydano tylko obszerny program zawodów sportowych.[15]

Pierwszym jubileuszem świętowanym w rocznicę założenia, a nie fuzji był ten z roku 1946.


Cały czas jednak znano rzeczywistą datę powstania - 1906.

Fragment Sprawozdania KS Cracovia za 1926 r. cz.1
Fragment Sprawozdania KS Cracovia za 1926 r. cz.2
Fragment Sprawozdania KS Cracovia za 1929 r. podpisany z dniem 9 lutego 1930 r. przez Władysława Zasadniego sekretarza generalnego KS Cracovia
Srebrna papierośnica (widoczna na niej data 1906 oraz 1937) wykonana na poczet setnego meczu Korbasa lub Grünberga. Mecz 1938-04-24 Cracovia - Warta Poznań 5:2.Inne zdjęcia papierośnicy
  1. ""Cracovia" jest jedną z najstarszych drużyn footballowych zorganizowanych Krakowa. Powstała przed dwoma laty jako klub akademicki i skupiła koło siebie najlepszych footballistów." - opisuje pismo Przegląd Zdrojowy,Sportowy i Turystyczny nr.2 z dn. 15 kwietnia 1908 r.
  2. Klub Sportowy "CRACOVIA" zawiązany został w roku 1906 jako towarzystwo prywatne. Jako towarzystwo statutowe istnieje od 16 lutego 1910. - tak pisano w programie meczowym do spotkania piłkarskiego 1910-10-16 Varsovia - Cracovia 1:2 w 1910 r.[16][17].
  3. Pierwsze Sprawozdanie Klubu Sportowego "Cracovia" obejmuje dwa początkowe okresy jej istnienia. Pierwszy obejmuje kilka lat wstępnych od roku 1906 do 1909. Lata te przynoszą chlubę młodzieży krakowskiej ... - tak napisano w "Sprawozdanie Wydziału "KS Cracovia" z lat 1910-1911"[18][19][20].
  4. Lwowski dwutygodnik "Wędrowiec" w numerze 6 z 20 stycznia 1912 zamieszcza artykuł monograficzny opisujący Cracovię i "... historyę klubu datującą się od Zielonych Świąt[21] roku 1906...".
  5. Dziesięć lat temu przybył do Lwowa klub Biało-Czerwonych (Cracovia) pod przewodnictwem dra Tadeusza Konczyńskiego, który zapoczątkował u nas związki klubowe gry w piłkę nożna. Wówczas to Cracovia pokonała czarnych w stosunku 1:0. - taki pisano w dzienniku Ilustrowany Kuryer Codzienny nr 274 z 4 października 1916 r.[22]
  6. O losach Cracovii od roku 1906 pisze z okazji jubileuszu 15-lecia w 1922 "Tygodnik Sportowy" w 59 numerze z 2 czerwca tego roku.
  7. O powstaniu w 1906 r. pisze z okazji jubileuszu 15-lecia w 1922 dziennik "Ilustrowany Kuryer Codzienny" w 150 numerze z 4 czerwca 1922 r...."... Właściwa historya „Cracovii” datuje się od r.1906, t.j. od chwili, gdy do Krakowa przybyły dwie lwowskie drużyny footbollowe i rozegrały tu matche z drużyną złożoną z późniejszych założycieli „Cracovii”. Matche te, po raz pierwszy rozegrane wedle zasad angielskich, rozbudziły wśród młodzieży krakowskiej zamiłowanie do tego sportu, owocem czego było powstanie w przeciągu krótkiego czasu aż kilkunastu drużyn. ...".
  8. " Życzyć też sekcji należy, aby z rokiem przyszłym sięgnęła po najwyższy tytuł jaki w piłce nożnej klub może zdobyć, tj. o tytuł mistrza Polski. Byłoby tryumfem nielada, i godnem uwieńczeniem działalności klubu, gdyby w roku spóźnionego wprawdzie obchodu jubileuszowego zamknął swą działalność i uwieńczył tytułem mistrza Polski" - napisano w Sprawozdaniu KS Cracovia z 1926 r. [2][3].
  9. " Ciężki stan finansowy klubu nie pozwolił również w bieżącym roku urządzić roku jubileuszowego, związanego z dwudziestoleciem istnienia klubu, przypadającego w 1926 r." - napisano w Sprawozdaniu KS Cracovia z 1926 r. [4][5].
  10. "Ciężki stan finansowy klubu nie pozwolił również w roku bieżącym urządzić obchodu jubileuszowego związanego z dwudziestoleciem istnienia klubu, przypadającym w 1926" powiedział 19 grudnia 1926 w swoim przemówieniu prezes Cracovii i PZPN Edward Cetnarowski.
  11. "Przegląd Sportowy" 31 grudnia 1926 przedstawia nigdy nie zrealizowany projekt pomnika ku czci Cracovii. Na cokole wyryte są daty 1906-1926. Zobacz skan [6].
  12. "Dwadzieścia trzy lata mija od chwili założenia Klubu Sportowego "Cracovia" i przez tyleż lat zaznaczył nasz klub swoje istnienie, wychowując w swych szeregach karnych i dobrych obywateli Polski oraz chluby sportu polskiego." - informuje Sprawozdanie KS Cracovia z 1929 r. [7]
  13. " Kończąc niniejsze sprawozdanie, podnieść muszę, że następny rok -1930- będzie tym w którym przygotować musimy wszystkie swe siły, zdobyć jak najwięcej energji, by w roku 1931, w jubileuszowym roku 25-letniego istnienia Cracovii wystąpić z całą potęgą, przepychem i dumą-tak jak nakazuje tradycja Cracovii, w Krakowie dnia 9 lutego 1930 r. Władysław Zasadni sekretarz generalny KS Cracovia" - informuje Sprawozdanie KS Cracovia z 1929 r. [8].
  14. " Trudno wyobrazić sobie sport szczególnie piłkarski w Polsce, zwłaszcza w Krakowie bez K.S. "Cracovia". .... A założyła go w roku 1906 garstka młodych sportowców , dziś dobrze znanych , idei szerzenia Sportu w Polsce zasłużonych: William Calder, Dr. Wacław Wojakowski, Major Bernard Miller, Major Jacheć i Dr. Józej Lustgarten - oto nazwiska tych pionierów - informuje Sport katowicki w nr. 10 z dn. 7 kwietnia 1930 r. Sport nr.10 z dn. 7 kwietnia 1930 r.
  15. "... w roku 1931 Cracovia obchodzi jubileusz 25-lecia swego istnienia" - przypomniał już w pierwszym zdaniu wywiadu dla "Przeglądu Sportowego" (nr 87 z 29 października 1930) prezes Cracovii i honorowy prezes PZPN Edward Cetnarowski. Zobacz skan [9].
  16. W numerze 50 z 24 czerwca 1931 "Przeglądu Sportowego" Józef Kałuża opublikował pierwszą cześć historii "25 istnienia piłkarstwa krakowskiego". Opublikowano ją z nadtytułem "W roku jubileuszowym Cracovii i Wisły". Czytamy tam m.in., że "[...] Cracovia i Wisła w roku tym święcą swe 25-lecie" oraz "[...] rok 1906, w którym obaj Jubilaci zawiązują i utrwalają ostatecznie swą egzystencję". Zobacz skan: [10].
  17. "Przegląd Sportowy" w 96 numerze z 2 grudnia 1931, pisze o organizowaniu "uroczystości 25-lecia istnienia klubu, przełożonych jak wiadomo, na rok następny". Zobacz skan [11].
  18. "p. Kałuża przedstawił dzieje rozwoju klubu od 1906 r." - to fragment relacji z obchodów w 1932 z "Przeglądu Sportowego". Zobacz skan [12].
  19. "...Niesprzyjająca w poprzednim roku koniunktura skłoniła klub do przełożenia uroczystości, związanych z 25-leciem istnienia K.S Cracovia, na rok 1932, choć od założenia Klubu, a więc roku 1906, upływało wówczas już lat 26” ..." pisał Józef Kałuża w wydanej w 1937 monografii"Historia 30 lat KS Cracovia".
  20. "... jesteśmy w roku jubileuszu, nie jubileuszowym, boć przecież żyjemy od 1906r. ..." tak ten sam autor w tej samej książce opisał rok 1937.
  21. "....Spozierając w daleką przestrzeń ubiegłych lat istnienia Klubu Sportowego "Cracovia" - widzimy w latach 1906 i 1907 garstkę entuzjastów nowych kierunków wychowania fizycznego, którzy w swym zapale, dali inicjatywę stworzenia tego gmachu, który nosi nazwę K.S. "Cracovia" w barwach biało-czerwonych..." napisano w sprawozdaniu KS Cracovia za 1932 r. [13][23][24].
  22. "....Było to w jesieni 1906 r....Pierwsze miejsce w turnieju zajęła drużyna "Biało-czerwonych", na dalszych uplasowali się Akademicki Klub Footballowy "Cracovia", "Czerwoni" zwani potocznie "klubem Jankera" i "Wisła"...." napisano w wywiadzie w tygodniku Przegląd Sportowy nr. 41 z 3 maja 1935 r.[25]
  23. "... dzieje słynnej jedynastki piłkarskiej "Cracovii" od jej treningów na Błoniach krakowskich w roku 1906..." zapowiada w czwartym zdaniu słowa wstępnego "Historii 30 lat KS Cracovia" jej redaktor Juliusz Leo. "... "Historia 30 lat Klubu Sportowego Cracovia" pojawia się jako wydanie jubileuszowe Klubu, obchodzącego w bieżącym roku jubileusz swego 30-letniego istnienia, choć od pierwszych występów drużyny Biało-czerwonych w Krakowie, a więc od roku 1906 upływa obecnie lat 31" wyjaśnia dalej jak to nazywa "jednoroczne opóźnienie".
  24. "... wyłania się program wspaniałych imprez i uroczystości, które zadokumentują 31-letnią działalność Cracovii ..." to zapowiedź obchodów jubileuszowych jaką opublikował biuletyn "Klub Sportowy "Cracovia"" w 2(6) numerze z kwietnia 1937. Zobacz PDF (str. 5).
  25. ...Początków powstania Cracovii szukać należy w r. 1906, kiedyto z inicjatywy śp. dr. Jordana oraz red. Konczyńskiego powstają w Krakowie pierwsze zorganizowane drużyny piłki nożnej — rekrutujące się głównie z pośród młodzieży gimnazjalnej i dochodzi do skutku pierwszy turniej piłkarski, rozgrywany na Błoniach krakowskich. Wśród drużyn, uczestniczących w tym turnieju najsilniejszemi się okazały zespoły „Mazura” (białoczerwonych), Akademiekiego Klubu Footballowego Cracovia, „Wisły" i „Czerwonych". Z połączenia sią dwu pierwszych w r. 1907 powstaje Klub Sportowy „Cracovia", zaś z fuzji dwu dalszych drużyn powstało założone w r. 1906 T. S. „Wisła” ...[26].. tak pisano w Ilustrowanym Kuryerze Codziennym w dniu 1 czerwca 1937 r. w przededniu jubileuszu obchodzonego w 1937 r..
  26. ..Otóż w dniu jutrzejszym Kraków czci uroczyście urodziny pierworodnej córeczki Cracovii. 30 lat temu, a raczej licząc z zegarkiem w ręku 31, dziecko to wykopało się na na świat, na zielonej murawie w parku Jordana... [27]..tak pisano w Ilustrowanym Kuryerze Codziennym w dniu 6 czerwca 1937 r. w przededniu jubileuszu obchodzonego w 1937 r..
  27. ..."Historia 30 lat Klubu Sportowego Cracovia" pojawia się jako wydanie jubileuszowe Klubu, obchodzącego w roku bieżącym roku jubileusz swego 30-letniego istnienia, chodź od pierwszych występów drużyny Biało-Czerwonych w Krakowie, a więc od roku 1906 upływa obecnie 31. To jednoroczne opóźnienie w urządzeniu uroczystości jubileuszowych wypływa z chęci uzgodnienia ich daty z poprzednio odbytym w roku 1932 jubileuszem 25-lecia Klubu, w ramach którego wydano tylko obszerny program zawodów sportowych.... [28]..tak pisano zaproszeniu wydanym przed Jubileuszem 30-lecia klubu w 1937 roku.
  28. " Dzieje K.S. "Cracovia" 1906-1911 ..." pisał Józef Lustgarten w wydanej w 1937 monografii"Historia 30 lat KS Cracovia".
  29. ..Na jesieni 1906 r. powstał w Krakowie z inicjatywy znanego literata Dr. Tadeusza Kończyckiego projekt zorganizowanych zawodów piłki nożnej . Jedne z pierwszych zgłosiły się drużyny: białoczerwonych - Mazur i akademicki klub Cracovia ... [29]..tak pisano w katowickim tygodniku Na Tropie w dniu 25 września 1937 r..
  30. Na Błoniach krakowskich, a ściśle mówiąc w Parku Jordana, zesstarcia "Czarnych ze Lwowa / a może Pogoni?/ z zalążkie biało-czerwonej "Cracovii" narodził się w Polsce sport piłki nożnej .... [30][31], tak we wspomnieniach napisał w 1938 r. hrabia Edward Bernard Raczyński, gracz Cracovia Juniores, prezydent RP na uchodźstwie w latach 1979–1986.
  31. ..Cracovia — wbrew temu, co się niejednokrotnie mówiło i pisało — bynajmniej nie jest na drugim miejscu, jeśli chodzi o datę jej narodzin w „krakowskim zagłębiu piłkarskim". Wczesna jesień 1906 r. stanowi bowiem w dziejach Klubu ów historyczny początek, który znalazł potwierdzenie w udziale pierwszej drużyny piłkarskiej Krakowa, t. zw. Biało - czerwonych (Mazur) w turnieju, zorganizowanym przez znanego literata dra Tadeusza Konczyńskiego. Dzięki jego inicjatywie — dr. Konczyński przyjechał wówczas z Anglii do Krakowa — zebrała się na Błoniach grupa akademików i starszych studentów gimnazjalnych, która przywdziawszy koszulki biało-czerwone, dała pierwszy w Krakowie pokaz gry w piłkę nożną. Bardzo niedługo potem, bo różnice mogły wynosić zaledwie kilkanaście dni, wyrastają jak grzyby po deszczu inne zespoły piłkarskie, wśród których widzimy Akademicki Klub Sportowy Cracovia (niebieskie koszulki z białymi szarfami), Wisłę (błękitne z czarno błękitnym kółkiem) i Klub Jenknera, czyli t. zw. Czerwonych (czerwone z niebieską gwiazda). Wymienione kluby stanęły, jak to wspomnieliśmy, do pierwszego w dziejach piłkarstwa krakowskiego turnieju, który przyniósł też pierwsze zwycięstwo Biało-czerwonym. — Odtąd oni to właśnie reprezentują futbal krakowski, a że czynią to chlubnie — najlepiej świadczy pierwszy ich mecz wyjazdowy do Lwowa (30 września 1906), gdzie z tamtejsza drużyną Czarnych wygrywają spotkanie 1 :0.... [32]..tak pisano w biuletynie K. S. Cracovia : życie i praca klubu red. Juliusz Leo w 1939 r..

Biało-Czerwoni czy Cracovia

Biało-Czerwoni są najstarszym klubem krakowskim spośród klubów zrzeszających studentówII . Podkreśla to ich pierwsza nazwa "I. Klub Studencki" - tak właśnie określała ich prasa. Przyjmuje się, że zorganizowanym klubem stali się w wakacje 1906, a zatem są młodsi od akademickiej Cracovii. W przeszłości uważano jednak inaczej. Właśnie Biało-Czerwoni byli uznawani za najstarszy klub Krakowa. Nie pamiętano o zebraniu z 13 czerwca 1906, a starszeństwo Cracovii było wywodzone od starszeństwa Biało-Czerwonych w myśl zasady, że datą założenia zjednoczonego klubu jest data starszego z łączących się klubów.

Istnieją pewne argumenty świadczące za uznaniem, że klub Studencki (Biało-Czerwoni) stali się klubem wcześniej niż przed wakacjami. Zgodnie z informacją prasową treningi Biało-Czerwonych rozpoczęły się już w maju 1906 r.[33] przed meczem 0:2.

Ludzie tworzący Biało-Czerwonych i Cracovię swoje pierwsze mecze zagrali 4 czerwca 1906. Akademicy byli drużyną zebraną naprędce gdy okazało się, że ze Lwowa przybyły dwa nie jeden, jak zapowiadano, zespół. Natomiast studenci ("przodownicy") trenowali od pewnego czasu przed tym meczem. Można zatem uznać, że tworzyli klub w dniu meczu lub dniu rozpoczęcia regularnych treningów. Interesujące są tutaj wspomnienia[34] jednego z graczy Biało-Czerwonych Tadeusza Kucza, który po powstaniu Wisły przejdzie do tego klubu w 1907, zostanie jego działaczem, a w 1933 nawet wiceprezesem. Po pierwsze uznaje on "przodowników" za klub. Pisze mianowicie "Podczas ćwiczeń w parku Jordana zostałem wybrany do pierwszej jedenastki piłki nożnej klubu studenckiego, który w czerwcu 1906 r. rozegrał słynny mecz z Czarnymi ze Lwowa". Po drugie wiceprezes Wisły określa też datę powstania Biało-Czerwonych pisząc o przedmeczowych przygotowaniach "Przez kilkanaście dni treningu opanowaliśmy zasadę gry nowym systemem". Kilkanaście (czyli 13-19) dni treningu oznaczałoby powstanie klubu miedzy 16 a 22 maja 1906 lub wcześniej jeśli trening nie odbywał się codziennie.

Powstałe po latach, a zatem obarczone możliwymi błędami, wspomnienia wiceprezesa Wisły to jednak zbyt mało by uznać że właściwą data założenia Cracovii jest druga dekada maja 1906.

Słownik

I akademicy - to słuchacze szkół wyższych (w tym wypadku Uniwersytetu Jagiellońskiego), dziś nazywani studentami
II studenci - to uczniowie gimnazjów czyli szkół dziś noszących nazwę liceów (nie mylić z obecnymi gimnazjami) oraz szkół realnych czyli odpowiedników techników

Głos historyków sportowych w XXI wieku w sprawie starszeństwa

"Kto starszy, Cracovia czy Wisła? Historyk piłki nożnej Leszek Śledziona rozstrzyga spór" -
interia.pl

Kto starszy, Cracovia czy Wisła? Historyk piłki nożnej Leszek Śledziona rozstrzyga spór

Historyk piłki nożnej Leszek Śledziona posługując się dokumentami źródłowymi jednoznacznie wskazuje na starszeństwo "Pasów".

Maciej Słomiński, Interia: Co pan sądzi o toczącym się właśnie sporze między Cracovią i Wisłą? Poszło o to, który z klubów jest starszy.

Leszek Śledziona, Sekretarz Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Historyków i Statystyków Piłki Nożnej: - Najkrócej jak można ujmę to tak: przewodniczący Rady Nadzorczej czy dział marketingu nie są odpowiednimi osobami, by wypowiadać się na ten temat, na którym podejrzewam, że się nie znają. Odbieram to jako kolejną odsłonę "Świętej Wojny". Zrozumiałbym, gdyby Wisła Kraków zgodnie z prawdą ogłosiła, że jest pierwszym mistrzem ligi, pierwszym zdobywcą Pucharu Polski. Drugi najstarszy istniejący obecnie klub w Polsce - to naprawdę nie jest ujma!

Argumentacja przewodniczącego Rady Nadzorczej Wisły Tomasza Jażdżyńskiego zasadza się na tym, że przed II wojną światową Cracovia przyznawała się do roku 1907 jako daty powstania.

- Jubileusz Cracovii w 1936 r. został przełożony na następny rok, to była częsta praktyka w czasach II RP (m.in. ŁKS, Lechia Lwów tak zrobiły) z powodu braku kasy. "Pasy" z premedytacją w 1937 r. wydały odznakę jubileuszową gdzie są daty 1906 -1937.

Czy to znaczy, że Cracovia jest bezsprzecznie starsza?

- Dla historyka mniej istotne jest, co ktoś napisał 15, 20 lat po fakcie. Najważniejsze są dokumenty, materiały źródłowe wydane dzień po zdarzeniu, ewentualnie kilka miesięcy po nim, góra kilka lat, nie więcej! Proszę zapoznać się z oświadczeniem Wisły opublikowanym w gazecie "Głos Narodu", której redaktorem naczelnym był działacz i późniejszy jej prezes Antoni Beaupré. W tym oświadczeniu prezes Wisły po wygranym meczu derbowym przyznaje Cracovii starszeństwo! Dysponujemy dokumentami założycielskimi Wisły, Cracovii oraz klubów lwowskich, które znajdują się w tamtejszych archiwach. To nie są tajemnice, tu nie ma miejsca na interpretacje.

Jaka jest zatem data powstania "Pasów"?

- W czerwcu 1906 r. do Krakowa, by uczyć miejscowych gry w piłkę, przyjechały dwa kluby lwowskie - drużyna Szkoły Realnej, późniejsi Czarni Lwów oraz drużyna Klubu Gimnastyczno-Sportowego (K-GS) IV Gimnazjum pod przewodnictwem doktora Piaseckiego. Miało to miejsce 4 czerwca 1906 r. Z pierwszą z tych drużyn zagrała ekipa "Studentów". Rywali dla drużyny IV gimnazjum brano "z łapanki", składała się z widzów obserwujących wcześniejszy mecz.

Oczywiście, krakusy grały wcześniej w Parku Jordana, ale niezrzeszone w ramach klubów. 13 czerwca krakowianie zebrali się na pierwsze spotkanie. To już jest dawno bezsprzecznie ustalone. Mogę do wglądu w każdej chwili przedstawić wycinek prasowy z czerwca 1906 r., mówiący o powstaniu Akademickiego Klubu Footballowego. We wrześniu klub przybrał nazwę Akademicki Klub Footballowy Cracovia. Fuzja Cracovii z Biało-Czerwonymi nastąpiła w 1907 r.

Stąd zatem przewija się rok 1907.

- Kluby polskie w II RP często przyjmowały strategię przyjęcia daty fuzji jako daty założenia. Początkowo zarówno Wisła, jak i Cracovia przyjmowały jako datę powstania 1907 r. Lechia Lwów powstała w 1903 r. Pogoń Lwów do roku 1904 postarzyła się dopiero w 1939 r. Początkowo przyjmowała rok 1907 r. jako datę fuzji K-GS IV Gimnazjum z "pierwszą" Lechią Lwów. Dopiero później przyjęło się przyjmować datę założenia pierwszego z "fuzjantów".

A kiedy powstała Wisła?

- Mamy sprawozdanie z roku szkolnego 1906/7 datowanie na czerwiec 1907 r. Mówi ono, że w II. Wyższej Szkole Realnej we wrześniu 1906 r. pod kierownictwem Tadeusza Łopuszańskiego zawiązało się koło sportowe. To jest pierwsza informacja związana z Wisłą. Wisła jest o trzy miesiące młodsza od Cracovii. Czy można w ogóle mówić o tamtych klubach piłkarskich w dzisiejszym rozumieniu tego słowa?

- To zależy. Jeśli dokumenty (statut, papiery założycielskie) złożono w odpowiednim CK namiestnictwie we Lwowie to klub był właściwie ukonstytuowany, mimo że pod zaborami. To się działo od roku 1908, pierwsza zarejestrowała się Pogoń, następnie Czarni, potem Cracovia.

Dziś ten spór rozgorzał na nowo.

- Znam Artura Fortunę ze strony Wikipasy, znam Zdziśka Skupnia z HistoriaWisły.pl, wiem na jakich dokumentach pracują. Gdybająca narracja Wisły w żaden sposób mnie nie przekonuje. Mam dostęp do pierwszych albumów Janusza Kukulskiego (historyka "Pasów"). To był człowiek, który w 1988 r. napisał książkę "Pierwsze bramki, pierwsze mecze". Ta książka nie jest wolna od błędów, ale jest pierwszą opartą na źródłach i przypisach. Siedział w bibliotekach i odtwarzał tamte dzieje.

Pan również spędził sporo godzin w wehikule czasu.

- Przy pisaniu publikacji "Rozgrywki piłkarskie w Galicji do roku 1914" odtworzyłem wszystkie mecze we Lwowie od XIX wieku do końca 1907 r. Ze mną równolegle podobną robotę we Lwowie robił Bogdan Lupa. Polak z dziada pradziada z Kleparowa, ale urodzony i osiadły w ZSRR, dziś na Ukrainie, ma tamtejsze obywatelstwo. Pod koniec lat 90., gdy nie było skanerów, on chodził po lwowskich bibliotekach i ręcznie przepisywał gazety. Poznaliśmy się na Facebooku przez sprzeczkę o Lechię Lwów, czy ona jest najstarsza. Zaczęło się od kłótni, dziś gdy jeżdżę do Lwowa, śpię u niego.

Czy Lechia Lwów jest bezsprzecznie najstarsza?

- Andrzej Gowarzewski sugerował, że pierwszym polskim klubem piłkarskim może być Lechia. To była jedynie sugestia! Na odznakach Lechia tym rokiem się nie chwaliła, jedynie na pieczątkach. Dziś, po naszej dogłębnej pracy badawczej na źródłach wiemy, że faktycznie Lechia Lwów jest najstarszym polskim klubem piłkarskim.

Czytałem, że może się okazać, że Czarni są starsi od Lechii.

- Nie. Prześledziliśmy to bardzo dokładnie. Cały Lwów i Kraków, wszystkie zmiany nazw klubów. Pojawiają się czasem takie perełki jak pierwszy mecz z piłkarski z 1894 r., z tym że to w ogóle nie był to mecz.

Jak to?

- Zawody odbyły się w 16-osobowych składach, czyli nie według przepisów football association, które były już wydrukowane we Lwowie przez prof. Edmunda Cenara. Znalazłem gazetę codzienną z następnego dnia o tym wydarzeniu, pokazuję ją w Roczniku Piłkarskim 1923 r. Na marginesie: Anglicy i Niemcy też nie mieli kolorowo, gdy w ich krajach futbol był w powijakach.

Można w zasadzie podziękować Wiśle Kraków. Dzięki niej rozgorzała na nowo dyskusja o historii polskich klubów. Reklama

- Każdy z klubów powinien mieć stronę internetową o swych dziejach. Strony klubów krakowskich są bardzo porządne. WikiGórnik o Górniku Zabrze też jest świetna. Lech, Zagłębie Sosnowiec coś próbują. Podkreślam jednak, że spór o starszeństwo klubów krakowskich jest dawno przebadany i zastępczy.

Przewodniczący Jażdżyński w liście otwartym odsłonił motywację wywołania historycznego sporu. Chodzi o to, że obecnie "Pasy" stoją od "Białej Gwiazdy" lepiej sportowo i organizacyjnie, stąd chęć rewanżu na polu historycznym. Pan Tomasz pisze: "W minionym roku KS Cracovia odniosła jednak szereg sukcesów, zdobywając pierwsze od ponad 70 lat trofeum w postaci Pucharu Polski czy, co może nawet ważniejsze, po raz pierwszy w swojej historii, plasując się drugi sezon z rzędu w tabeli ligowej powyżej Wisły. Przestały więc istnieć powody ignorowania działań odbierających słusznie należące się TS Wisła starszeństwo."

- Powtarzam: nie ci ludzie powinni o tym dyskutować. Nikt z marketingu obu klubów nie przerobił tego, co zrobili ludzie ze strony Wikipasy czy Historiawisly czy nasza redakcja.

Dyskusja o historii powinna pana cieszyć.

- Wraz z moim wspólnikiem, Piotrem Chomickim, w serii "Historia Sportu", wydaliśmy 11 książek traktujących o historii polskiej piłki nożnej, w tym pięć o futbolu pod zaborami.

Spróbuję pana "zagiąć"- wie pan, ile klubów w angielskiej ojczyźnie futbolu ma historyka na etacie?

- Nie wiem.

Jeden, Leicester City.

- A ile polskich klubów ma muzea?

Trzy. Legia, Widzew i Lechia.

- Brawo. Pionierem była moja Stal Mielec, dziś tego muzeum nie ma.

Co się z nim stało?

- Zostało spakowane wraz ze zburzeniem starego stadionu. Próbujemy dogadać się z trzecim kolejnym prezydentem miasta, żeby muzeum odtworzyć.
Maciej Słomiński
Źródło: interia.pl 25 stycznia 2021 [14]




Przypisy

  1. ↑ Tygodnik Przegląd Sportowy nr. 36 z 8 września 1922 r.
  2. ↑ Tygodnik Stadjon nr. 7 z 30 maja 1929 r.
  3. ↑ tygodnik Stadjon z 14 sierpnia 1924 r. cz.1
  4. ↑ tygodnik Stadjon z 14 sierpnia 1924 r. cz.2
  5. ↑ dziennik IKC z 6 czerwca 1939 r.
  6. ↑ Tygodnik Przegląd Sportowy nr. 36 z 9 września 1925 r.
  7. ↑ tygodnik Stadjon z 9 września 1925 r. cz.1
  8. ↑ tygodnik Stadjon z 9 września 1925 r. cz.2
  9. ↑ Tygodnik Przegląd Sportowy nr. 45 z 6 października 1928 r.
  10. ↑ Sprawozdanie KS Cracovia za 1926 r., cz.1
  11. ↑ Sprawozdanie KS Cracovia za 1926 r., cz.2
  12. ↑ Sprawozdanie KS Cracovia za 1926 r., cz.3
  13. ↑ Dziennik żydowski Nowy Dziennik z dn. 10 maja 1927 r.
  14. ↑ Dziennik żydowski Nowy Dziennik z dn. 10 marca 1931 r.
  15. ↑ Zaproszenie wydane przed Jubileuszem 30-lecia w 1937 roku
  16. ↑ Program meczowy 1910 r., cz.1
  17. ↑ Program meczowy 1910 r., cz.2
  18. ↑ "Sprawozdanie Wydziału KS Cracovia" z lat 1910-1911, cz.1
  19. ↑ "Sprawozdanie Wydziału KS Cracovia" z lat 1910-1911, cz.2
  20. ↑ "Sprawozdanie Wydziału KS Cracovia" z lat 1910-1911, cz.3
  21. ↑ W tamtych czasach tzw. Zielone Święta czyli chrześcijańskie święto Zesłania Ducha Świętego odchodzono przez dwa dni - niedzielę i poniedziałek. W 1906 święto to wypadało 3 i 4 czerwca.
  22. ↑ dzienik Ilustrowany Kuryer Codzienny nr 274 z 4 października 1916 r.
  23. ↑ Sprawozdanie KS Cracovia za 1932 r., cz.1
  24. ↑ Sprawozdanie KS Cracovia za 1932 r., cz.2
  25. ↑ Przegląd Sportowy nr. 41 z 3 maja 1935 r.
  26. ↑ Dziennik Ilustrowany Kuryer Codzienny z dn. 1 czerwca 1937 r.
  27. ↑ Dziennik Ilustrowany Kuryer Codzienny z dn. 6 czerwca 1937 r.
  28. ↑ Zaproszenie wydane przed Jubileuszem 30-lecia w 1937 roku
  29. ↑ Tygodnik Na Tropie z dn. 25 września 1937 r.
  30. ↑ Wspomnienia Edwarda Raczyński cz.1
  31. ↑ Wspomnienia Edwarda Raczyński cz.2
  32. ↑ [1]
  33. ↑ Dziennik Czas z dn. 27 maja 1906 r.
  34. ↑ Niepublikowany rękopis w posiadaniu rodziny T.Kucza. Fragmenty zostały zacytowane w książce Janusza Kukulskiego "Pierwsze mecze, pierwsze bramki ..."


Zobacz też


Historia i tradycja Cracovii

Historia: Najstarsi w Krakowie • Najstarsi w Polsce • Pierwsze lata Cracovii • Historia nazwy Cracovia • Historia stadionu • Dawne boiska • Dawne lodowiska • Kroniki • Krakowska szkoła gry • Jak dyskryminowano Cracovię • Żydzi

Krajowy Związek Turystyczny • Austriacki Związek Piłki Nożnej • Związek Polski Piłki Nożnej

Skany starych gazet: 1906 • 1907 • i dalej..

Tradycja: Wartości Cracovii • Pasy • Stroje • Herb • Flaga • Hymn • Stare hymny • Trening Noworoczny • Lajkonik • Rada Seniorów • Święta Wojna • Wielcy ludzie Cracovii • Słynni kibice

Źródło: „https://www.wikipasy.pl/index.php?title=Najstarsi_w_Krakowie&oldid=293034”