Piętno Wisły Kraków
To jest zalążek artykułu. Jeśli możesz, rozbuduj go.
Sytuacja klubów sportowych przed przystąpieniem do "zrzeszeń sportowych"
Jest już XXI wiek. Co jakiś czas występują próby usprawiedliwienia przeszłości Wisły K. związanej ze wstąpieniem jej do pionu gwardyjskiego w czasach komunistycznych.
Spróbujemy tutaj zająć się tą sprawą, aby ukazać prawdę. Posługujemy się przy tym udokumentowanymi wydarzeniami.
Na początku dla przypomnienia warto wspomnieć jak wyglądały czasy po "odzyskaniu" niepodległości po zakończeniu działań wojennych w 1945 r.: Choć panowały represje na terenie kraju, ludzie próbowali żyć normalnie. Jeszcze w pierwszych latach po II wojnie światowej nie było takiego dużego nacisku na kluby sportowe jak w okresie późniejszym. Ludzie garnęli się do sportu, próbowali zapomnieć o strasznych minionych latach.
Na przełomie 1948/49 kluby sportowe zgodnie z linią polityki władzy przystępowały do różnych "zrzeszeń sportowych".
Odrzucenie propozycji przystąpienia przez Cracovię
Przed przystąpieniem Wisły Kraków do pionu gwardyjskiego taką propozycję otrzymała Cracovia - świeży mistrz Polski z 1948 r. Był to naturalny ruch służb bezpieczeństwa, które skierowały się do najsilniejszego pod względem sportowym klubu w ówczesnym Krakowie. Prezes Cracovii Stanisław Żur wraz z zarządem odrzucili tą propozycję. Nie mogli pozwolić, aby KS Cracovia związała się ze służbą bezpieczeństwa. Cracovia płaciła za ten "czyn" przez cały okres komunistyczny, a nawet po nim nie mając odpowiedniego zaplecza infrastrukturalnego oraz finansowego. Stanisław Żur przy tym podpadł władzy ludowej co było przyczyną późniejszych, jak się okazało bezpodstawnych oskarżeń, które zmusiły go do ustąpienia ze stanowiska prezesa. Podobnie jak prezes Cetnarowski zmarł przedwcześnie w grudniu 1952. Klub zaś przez lata był traktowany jako ten drugiej kategorii. Na początku 1949 r. Cracovia przybrała nazwę Związkowy Klub Sportowy Ogniwo - Cracovia (związek sportowy, grupujący pracowników miejskich służb komunalnych).
Przystąpienie Wisły K. do pionu gwardyskiego
Po odrzuceniu propozycji przez Cracovię przystąpienie do pionu gwardyjskiego dostała Wisła Kraków
Może przypomnijmy sobie jak brzmi definicja Milicji Obywatelskiej (Milicja Obywatelska - mundurowa formacja państwowa o charakterze policyjnym służąca do utrzymania systemu państwowego, walki z przestępczością oraz zapewnienia bezpieczeństwa publicznego, działająca w PRL). Dla osób, które nie przeżyły tamtych czasów to nie jest ta Policja (kontynuator komunistycznej Milicji), która jest w obecnych czasach. Była to struktura siłowa służąca głównie do zapewnienia władzy ludowej w kraju. Wykorzystywała do tego wszelkie sposoby: pobicia, nękania, zastraszanie, torturowanie, czy wręcz zabijanie w białych rękawiczkach.
W dniu 26 stycznia 1949 r. Wisła Kraków wystosowała pismo o przyjęcie do ZS Gwardia[1]: "W związku z reorganizacją struktury sportu w Polsce zarząd TS Wisła w Krakowie uchwalił zgłosić swe przystąpienie do samodzielnego pionu zrzeszeń sportowych Gwardia w Polsce, prosząc o przychylne załatwienie naszej prośby i wyrażenie decyzji..."
W dniu 29 stycznia 1949 r. odpowiedź stowarzyszenia Gwardia[2]: "Zarząd Główny ZS Gwardia w Warszawie wyraża zgodę..."
6 lutego 1949 na walnym zebraniu Towarzystwa - jego prezes, pełniący te funkcje nieprzerwanie od 1933 roku dyrektor dr Tadeusz Orzelski omówił konieczność oparcia się o jeden z pionów sportowych zgodnie z nowa struktura sportu. Pertraktacje prowadzone w tej sprawie z pionem Kolejarz nie były zadowalające. W tym pionie Wisła musiała by być klubem drugim po warszawskiej Polonii. Wobec czego podjęto rozmowy z Gwardią, która zapewniła, że Wisła może zostać centralnym klubem pionu. Te informacje zebrani przyjęli aplauzem, akceptując tym samym przystąpienie do Gwardii. CZŁONKOWIE WISŁY KRAKÓW NA WALNYM ZGROMADZENIU W TYM SAMYM DNIU BEZ ŻADNEGO SPRZECIWU (BEZ JEDNEGO GESTU SPRZECIWU) WSTĄPILI W GWARDYJSKIE STRUKTURY ORGANIZACYJNE.
Piłkarz Wisły K., pułkownik Henryk Reyman (krótki życiorys:Po zakończeniu II wojny powrócił do Krakowa i wstąpił do Ludowego Wojska Polskiego. Mianowany dyrektorem WUWF i PW Wojewódzki Urząd Wychowania Fizycznego i Przysposobienia Wojskowego w Krakowie - 1 kwietnia 1946. Pozostał na tym stanowisku do 30 czerwca 1948, aż do przeniesienia do rezerwy. Po reaktywowaniu PZPN w dn. 29 czerwca 1945 jako kapitan związkowy aż do 28 sierpnia 1947; potem członek i przewodniczący kapitanatu PZPN w latach 1956-1959. Członek honorowy PZPN w 1959 i honorowy prezes gwardyjskiej krakowskiej Wisły) tak opisał to zdarzenie, cytat: "Straciliśmy na świetności. Przystąpienie do pionu gwardyjskiego było z całą pewnością aktem pewnego konformizmu ze strony działaczy klubowych. Spoglądając jednak na wszystkie dokonania Wisły, zarówno te organizacyjne, jak i sportowe, należy skonstatować, że krok ten być może uratował dla polskiego sportu jego najstarszy klub. Nie oznacza to, że gdyby Towarzystwo poszło inną drogą, to przestałoby istnieć. Na pewno jednak jego pozycja sportowa nie uległaby takiemu ugruntowaniu; z całą pewnością nie powstałyby obiekty sportowe, które przez wiele lat były najnowocześniejszymi w regionie, będąc sportową wizytówką Krakowa" (adnotacja własna: Henryk Reyman posłużył się określeniem najstarszy klub - wyjaśnienie tego określenia Najstarsi w Krakowie)
Wisła K. dzięki tej decyzji z czasem zyskała sportowo i finansowo, ale pozbawiła się godności i kontroli nad klubem. Kontrolę i nadzór nad nią przejęła Milicja Obywatelska.
Również należy dodać, iż w 1949 dochodzi do fuzji Wisły Kraków z klubem Milicyjny Kraków, co też jest znamiennym faktem.
Przyczyny przystąpienia
- Wisła K. nie mogła zostać pierwszym klubem w pionie Kolejarzy;
- Wisła K. została I klubem gwardyjskim. Przez to miała o wiele większe możliwości sportowego rozwoju niż np. Cracovia w zrzeszeniu Ogniwo.
- Wygląda na to, że w każdym razie tuż po zakończeniu II wojny światowej Wisła K. nie była najpopularniejszym klubem w Krakowie. Po konkursie w 1946 r. zorganizowanym przez dziennik Echo Krakowa (na podstawie popularności poszczególnych sportowców) wynikało, iż klasyfikacja generalna klubów była następująca: 1/Cracovia 2/ Legia Kraków 3/ Wisła Kraków [3]. Przystąpienie Wisły K. do pionu gwardyjskiego z czasem odwróciło tą tendencję.
Następstwa przystąpienia
- Wisła K. miała szeroką możliwość rozwinięcia swojej infrastruktury sportowej,
- Wisła K. miała stabilną sytuację finansową i możliwość dalszego rozwoju,
- Z biegiem lat poszczególni piłkarze Wisły K. dostawali etaty w MO,
- Niektórzy piłkarze byli zmuszani do przystąpienia w szeregi Wisły K. i byli przesuwani z innych klubów.
Presja wywierana przez władze sportowe Wisły Kraków na inne kluby
Zaczęło dochodzić do absurdalnych rzeczy, aby faworyzować Gwardię Kraków kosztem m.in. Cracovii, oto przykład:
"Z innej strony też Cracovia obrywała. W 1952 r. koszykarze Ogniwa awansowali wraz z Gwardią (Wisłą) Kraków, CWKS (Legią) Warszawa i Kolejarzem (Polonią) Warszawa do finału Pucharu Polski. W pierwszym meczu Ogniwo grało z Gwardią. Gwardia była faworytem, lecz Pasy bez Jerzego Bentkowskiego i Tadeusza Pacuły, którzy wcześniej przeszli do Gwardii, walczyły nadspodziewanie dobrze i prowadziły cały mecz. Na sekundy przed końcem, przy stanie 48:48 Jerzy Banaś z Cracovii został sfaulowany. Sędzia nakazał rzut wolny (wtedy rzucano po jednym). Banaś trafił i Cracovia wygrała.
Działacze Gwardii nie mogąc się pogodzić z porażką zaczęli wszystko odkręcać. Na drugi dzień koszykarze Cracovii dowiedzieli się, że ostatni kosz został anulowany, gdyż faul popełniony był po czasie i ma być dogrywka. Kłamstwo szyte było najgrubszymi nićmi. UB wymusiło na przedstawicielu PZKosz taką decyzję. Potem powiedział:
- Ja wiem że macie rację , ale ja mam żonę i dzieci i chcę dojechać do Warszawy.
Trener i kierownik drużyny zastraszeni zgodzili się na dogrywkę. Sędziowie też byli "za", zwłaszcza, że już w trakcie meczu pomagali Gwardii. Ale koszykarze Cracovii sprzeciwili się. Wtedy do kapitana drużyny, Romana Ciesielskiego (późniejszego Rektora Politechniki Krakowskiej i senatora) podeszło dwóch tajniaków i zaczęli straszyć: - lepiej niech pan nie rozrabia. My dobrze wiemy kim pan jest. Pan uczestniczył w pochodzie 3 Maja, pan był w AK. To się może źle dla pana skończyć. Radzimy, żeby przekonał pan drużynę, że powinna stanąć do dogrywki.
Mimo to nie ulegli presji. Sędziowie po 15 minutach oczekiwania, przy ciągłych gwizdach publiczności, ogłosili walkower. Także przed meczem o I miejsce kibice powitali Gwardię hucznymi gwizdami, a pokrzywdzona Cracovia zagrała o III miejsce. Skandal był tak wielki, że delegat PZKosz nie wypisał na dyplomach miejsc.
Po tym incydencie coś pękło w drużynie. Już nigdy gra nie była dla nich taką przyjemnością. Rok później podłamani, spadli z I ligi. Rozsypała się drużyna. "( źródło: tygodnik Tempo nr. 91 z dn. 30 lipca 1990 r.)
Dodatkowe informacje w artykule: Jak dyskryminowano Cracovię
W czasie okresu komunistycznego KS Cracovia jak wszystkie kluby, zakłady pracy był zmuszony do brania udziału w pochodach i innych akcjach "propagujących" system komunistyczny. Władze komunistyczne próbowały również wpływać na wybór prezesów i zadania wykonywane przez klub.
Zmiana nazwy
Przystąpienie do "zrzeszeń sportowych" i narzucenie przez ówczesną władzę zmian nazw klubów spowodowało to, że również Wisła Kraków zmieniła nazwę:
- Od 6 lutego 1949 do 26 września 1949 r. ZS Gwardia-Wisła Kraków;
- Od 26 września 1949 r. do 1955 r. ZS Gwardia Kraków;
- 1955 r. do 1967 r. - TS Wisła Kraków;
- 1967 r. do 1990 r. - GTS Wisła Kraków;
Pozyskiwanie piłkarzy z innych klubów
Niektórzy piłkarze byli mamieni przywilejami, niektórzy wręcz zmuszani szantażem do przyjścia do klubu.
Poniżej przykład o przejściu Kazimierza Kmiecika z Cracovii do Wisły K. i na jakich zasadach został pozyskany:
Tempo
Cracovia zorganizowała szkółkę piłkarską przy spółdzielczości w Krakowie, Zgłosiło się 12 drużyn. W jednej z nich był 12-letni Kazimierz Kmiecik, którego matka pracowała wówczas w Spółdzielni Tworzyw Sztucznych. Już od pierwszych zajęć widać było, że to talent czystej wody, więc zaczął normalnie trenować. W wieku 15 lat był w reprezentacji Polski juniorów. Cracovia zapewniała mu opiekę i korepetycje. Kmiecik przylgnął do klubu, zadowolony z przyjaznej atmosfery w drużynie. Także jego rodzice byli zadowoleni. Ale jego talent przypadł do gustu gwardyjskim działaczom z drugiej strony krakowskich Błoń. Drogę do juniora mieli prostą, niemalże służbową, poprzez ojca milicjanta.
Jesienią 1967 r. ojciec z synem napisali prośbę o przejście do Wisły. O tym na ile była to ich własna prośba świadczą dwa następne pisma:
8. I. 1968 r. Kazimierz Kmiecik pisze do KOZPN i do Cracovii: "Zawiadamiam uprzejmie, że wycofałem swoją prośbę o zwolnienie z sekcji piłki nożnej SKS Cracovia i pragnę nadal uprawiać tą dyscyplinę sportu w macierzystym klubie".
Młody chłopak chce nadal grać ze swoimi kolegami. Tydzień później jednak matka informuje Cracovię:
"Zawiadamiam, że syn mój Kazimierz wbrew mojej woli i swemu postanowieniu, tak jak mi oświadczył, został zmuszony do wyjazdu na obóz GTS Wisła w dniu 14. I. 1968 r.".
Równocześnie KOZPN, w którym Wisła miała najmocniejsze wpływy mocno naciskała, by Cracovia przekazała skreślenie Kmiecika z listy członków klubu. Jeden z upartych trenerów Cracovii pojechał interweniować w Warszawie, ale tam usłyszał: - Macie rację, ale z Wisłą nie wygracie. I nie wygrali.
Także sprawa przejścia Ryszarda Sarnata do Wisły oburzyła wielu kibiców Cracovii. Naciski, aby grał we Wiśle były z wielu stron i Cracovia widząc beznadziejność sytuacji skłonna była ustąpić, ale nie za darmo. W pertraktacjach ustalili, że za Sarnata Cracovia otrzyma kończącego karierę Kawulę i Polaka (na pół roku - potem miał jechać do USA) oraz Sputę. Ponieważ rozgrywki I Iigi (Wisła) rozpoczynały się tydzień wcześniej niż II liga (Cracovia) gwardyjscy działacze nalegali, by Cracovia podpisała Sarnatowi zwolnienie jeszcze przed pierwszym meczem w ekstraklasie, obiecując że w następnym tygodniu ureguluje sprawę swoich trzech piłkarzy. Ale gdy Sarnata mieli w rękach zapomnieli o swoich obietnicach...Źródło: Tempo nr 91 z 30 lipca 1990
Sports.pl
PS: Pan grał po obu stronach Błoń, karierę jednak zrobił w Wiśle. Ale na początku za bardzo do tej Wisły nie chciał pan trafić...
Mama pracowała w Spółdzielni Tworzyw Sztucznych, ojciec w milicji. Cracovia należała do spółdzielni, Wisła do milicji. Był rozdźwięk w rodzinie... Grałem w juniorach Cracovii, gdy któregoś dnia sama generalicja przyjechała z Wisły. Spodobałem się. Chodzili za mną, pytali, nagabywali.
PS: Wspólnie z ojcem wysłał pan pismo do Cracovii.
Bo w końcu ulegliśmy. Do ojca przyjechał szef milicji. Postawił sprawę jasno: „Niech syn przejdzie". Ojciec nie miał wyjścia. Takie były czasy. To było prawie jak z wojskiem w Legii i Śląsku. A ja przez ojca drogę do Wisły miałem niemalże służbową. Trzeba było pismo napisać z prośbą o przejście do Wisły i o zwolnienie z Cracovii. No to napisałem wraz z ojcem...
PS: Nie protestował pan?
Trochę się wahałem, ale to było normalne, że piłkarz przechodził z Cracovii do Wisły i z Wisły do Cracovii. Piłkarze krakowskich zespołów znali się i lubili. Tym razem było trochę inaczej. Cracovia bardzo się burzyła, bo dobrze grałem w piłkę w tych juniorach, strzelałem bramki.
PS: Co więc skłoniło pana do zmiany adresu?
Cracovia nie miała wtedy stadionu i nie grała w pierwszej lidze. Była trochę bezdomna. Troszkę pograła na obiekcie Wawelu, troszkę na innych. Wisła przekonała mnie też, że będę trenował w pierwszej drużynie, że otrzymam szansę. No i większe perspektywy - wiadomo - puchary.
PS: Czym przekonała pana Wisła?
Przywilejami... W Wiśle dostawaliśmy obiady w kasynach, bloczki żywieniowe. Zagwarantowano mi stypendia, korepetycje, w szkole pomagali.
PS: Ale jednak się pan zawahał. Napisał pan list odwoławczy o treści: „Zawiadamiam uprzejmie, że wycofałem swoją prośbę o zwolnienie z sekcji piłki nożnej SKS Cracovia i pragnę nadal uprawiać tę dyscyplinę sportu w macierzystym klubie".
Powstało napięcie między ojcem i mamą i wewnątrzrodzinne przepychanki. Mama była w spółdzielni, więc nie chciała, żebym odchodził z Cracovii. Jakby to wyglądało w pracy? Napisała kolejny list odwoławczy, że wyjechałem na obóz z Wisłą bez jej zgody i nie z własnej nieprzymuszonej woli... A ojciec nie był zbyt wylewny. Mówił ale widać było, że chciał, żebym poszedł do Wisły. Powiedział matce, że go naciskają i muszę trafić do Wisły. Wtedy zaczęły się różne rozgrywki między klubami. W końcu trafiłem na Reymonta zaraz po juniorskich derbach Krakowa. W Cracovii mieli pretensje.
PS: Nie walczyli o chłopaka, który strzelał dużo goli w juniorach?
Próbowali. Jeden z trenerów Cracovii pojechał nawet do Warszawy. Był uparty. Zamierzał interweniować. Usłyszał: „Macie rację, z Wisłą jednak nie wygracie". Bo zawsze to było tak, że milicja była górą.Źródło: Sports.pl 5 listopada 2010 [1]
Prezesi Wisły K. za czasów komunistycznych
Poniżej przykłady niektórych prezesów Wisły K. za czasów komunistycznych:
Gwardia Kraków oprócz prezesów kontrolowała pozostałych członków klubu. Członkowie zarządu Wisły w swojej "karierze" między innnymi pracowali w następujących wydziałach UB:
- departament XI UB i pion IV SB - walka z Kościołem
- departament III UB - rozpracowywanie antykomunistycznej partyzantki
- departament II UB - kontrola korespondencji
- departament X UB - absolutna elita, wyszukiwanie "reakcjonistów" w partii
Warto tutaj na pewno wspomnieć o ostatnim prezesie Wisły K. w okresie komunizmu:
salon24.pl
Komendant milicji w Krakowie w latach 1985-1990 gen. Jerzy Gruba. To postać wyjątkowo „zasłużona" w dziejach aparatu bezpieczeństwa. Dowodził pacyfikacją kopalni Wujek, podczas której zamordowano dziewięciu strajkujących górników. Niecały rok później został awansowany przez Jaruzelskiego do stopnia generała brygady. Po bestialskim, śmiertelnym pobiciu Grzegorza Przemyka w komisariacie na warszawskiej Starówce to właśnie Gruba dowodził milicyjną specgrupą, która tuszowała winę milicjantów. Skierowany do Krakowa, przez ostatnie pięć lat służby (1985–1990) był szefem tamtejszej milicji. Był prezesem gts Kraków w latach 1985-1990. Właśnie jako prezes GTS Wisła na początku stycznia 1988r. zwołał do swego gabinetu kilku ludzi, w tym przedstawicieli Urzędu Postępu Naukowego i Wdrożeń, i nakazał im założenie pierwszej w Polsce prywatnej firmy ochroniarskiej. Tak powstał Dyskam spółka z o.o. Formalnie udziały objęły w nim klub sportowy GTS Wisła Kraków oraz UPNiW. Praktycznie nowa firma od początku stała się sposobem na zasilanie pieniędzmi esbeckich kieszeni. Dawne zdarzenie, Powód istnieje i przewrotny jest jak nasze życie. Oto bowiem firma Dyskam (dziś w większej całości, działająca jako "Dyskam Ecotrade") funkcjonuje spokojnie i do niedawna "ochraniała nawet pomieszczenia krakowskiego oddziału IPN. I to przez 10 lat. Była bohaterką kilku skandali już na początku lat 90., bezprawnie korzystała z policyjnego centrum monitoringu znajdującego się w Komendzie Wojewódzkiej Policji w Krakowie. [...] Dyskam od samego początku był przystanią dla byłych esbeków i milicyjnej nomenklatury.
Wisła sprzedała udziały w tej firmie w 2012 roku za sumę 2,8 mln zł.
Słowniczek:
RBP - Resort Bezpieczeństwa Publicznego
MBP - Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego
WUBP - Wojewódzki Urząd Bezpieczeństwa Publicznego
PUBP - Powiatowy Urząd Bezpieczeństwa Publicznego
KdsBP - Komitet do spraw Bezpieczeństwa Publicznego
WUdsBP - Wojewódzki Urząd do spraw Bezpieczeństwa Publicznego
PUdsBP - Powiatowy Urząd do spraw Bezpieczeństwa Publicznego.
KG MO - Komenda Główna Milicji Obywatelskiej
KW MO - Komenda Wojewódzka Milicji Obywatelskiej
KP MO - Komenda Powiatowa Milicji Obywatelskiej
WUSW - Wojewódzki Urząd Spraw Wewnętrznych
WOP - Wojska Ochrony Pogranicza
[/pre]
Lata po obaleniu komunizmu
TS Wisła K. po obaleniu komunizmu nie odcięła się od niechlubnej przeszłości. Na przykład zarząd klubu uchwałą nr 171/2009 z dnia 1 września 2009 r. postanowił:"Zarząd Towarzystwa Sportowego „Wisła” Kraków, z siedzibą w Krakowie, ul.Reymonta 22, jednogłośnie postanawia podtrzymać członkostwo w Polskiej Federacji Sportu „Gwardia” oraz uiścić składkę członkowską na rzecz tejże organizacji za rok 2009 w wysokości 300 zł."[3].
Podsumowanie - moce i słabe strony podjętej decyzji przez władze Wisły Kraków
mocne strony
- Wisła K. w czasach komunistycznych była bardziej uprzywilejowanym klubem, niż inne zespoły krakowskie;
- Wisła K. miała możliwość rozwoju sportowego;
- Wisła K. miała możliwość rozwoju finansowego.
słabe strony
- Wisła K. była pod kontrolą "Milicji Obywatelskiej";
- Organy bezpieczeństwa wykorzystywały swoją pozycję siłową, aby wpływać na konkurencyjne kluby sportowe używając do tego często "nieczystych zagrań";
- "Podkradanie" różnymi sposobami piłkarzy innych drużyn;
- Napiętnowanie jako klub gwardyjski przez cały okres istnienia.
Zobacz także
Bibliografia:
1. Andrzej Gowarzewski Wisła Kraków. tom 3 Kolekcji Klubów Wydawnictwo GiA 1996
2. Wojciech Frazik, Filip Musiał, Mateusz Szpytma Twarze krakowskiej bezpieki. Obsada stanowisk kierowniczych Urzędu Bezpieczeństwa i Służby Bezpieczeństwa w Krakowie Wydawnictwo Jagiellonia 2006
- ↑ książka Wisły Kraków wydana z okazji 50lecia
- ↑ książka Wisły Kraków wydana z okazji 50lecia
- ↑ dziennik Echo Krakowa nr. 232 z dn. 1 listopada 1946 r.
