Najstarsi w Polsce

Ogłoszenie o powstaniu Cracovii w dzienniku "Nowa Reforma"

Cracovia powstała 13 czerwca 1906 i nie była wówczas najstarszym polskim klubem sportowym. Nieszczęśliwe wydarzenia historyczne doprowadziły jednak do tego, że starsze od Pasów kluby zakończyły swój żywot i spośród istniejących w Polsce klubów Cracovia jest najstarsza. Precyzyjniej:

• Cracovia jest najstarszym nieprzerwanie istniejącym polskim klubem sportowym;
• Cracovia jest najstarszym polskim klubem piłkarskim (spośród nadal istniejących).
• Cracovia jest najstarszym polskim wielosekcyjnym klubem sportowym (spośród nadal istniejących).

W zależności od przyjętych kryteriów można lub nie uznać, że

• Cracovia jest najstarszym polskim klubem sportowym (spośród nadal istniejących).

Warto podkreślić ciągłość Cracovii - klub nigdy nie przestał istnieć, nigdy nie zawiesił swojej działalności, nawet podczas I i II wojny światowej.

Data powstania Cracovii

Cracovia została żałożona 13 czerwca 1906 o 18:00 na zebraniu obok pawilonu w Parku Jordana w Krakowie - informacja o tym ukazała sie w dzienniku "Nowa Reforma", zachowało sie także parędziesiąt innych artykułów i notatek prasowych dokumentujących losy klubu w 1906.

Zobacz więcej w osobnym artykule: Najstarsi w Krakowie.

Nieistniejące już starsze kluby

Kluby lwowskie

Najstarszym polskim klubem piłkarskim była Lechia Lwów, choć przez dziesięciolecia uważano za najstarszych Czarnych Lwów (powstałych jako Sława). Oba kluby zostały założone w 1903. Właśnie od Czarnych pochodzi tradycyjna by najstarszy klub w danym mieście nosił czarne spodenki lub koszulki. Z pewnością starsza od Cracovii była też Pogoń Lwów (początkowo jako Klub Gimnastyczno-Sportowy IV Gimnazjum we Lwowie). Kluby te uległy likwidacji w 1939 po wkroczeniu do Lwowa Armii Czerwonej i przyłączeniu wschodnich terenów Polski do ZSRR.

Kluby łódzkie

W Łodzi pierwsze kluby piłkarskie sportowe powstały już w XIX wieku. Zakładali je przybywający tam do pracy Niemcy i Anglicy. W 1895 powstał Touring Club później znany jako Klub Turystów, w którym piłkę nożna uprawiano od 1899. W 1897 zaczęła się historia łódzkiego Unionu. Kluby te częściowo spolonizowały się w czasach II RP, niemniej nie uważa się ich za najstarsze polskie kluby. W 1932 połączyły się w Union-Touring Łódź, który po wyzwoleniu Łodzi w 1945 nie został już reaktywowany.

Kluby górnośląskie

Najstarszym klubem piłkarskim na Górnym Ślasku był powstały w 1903 Fusballklub 03 z Raciborza (początkowo znany jako SV 03 Ratibor). Po powstaniach śląskich i podziale Śląska Racibórz pozostał przy Niemczech, a FK 03 nigdy nie funcjonował w państwie polskim. Był to klub niemiecki podobnie jak powstały w 1904 Frischauf Katowice. Z rozpadu tego ostatniego klubu w 1905 powstały Diana, Preussen (później znany jako 1.FC Katowice) i Germania. To również były kluby niemieckie, choć, że z relacji wiadomo, że piłkarze Diany posługiwali się językiem polskim. Diana za nadmierne kontakty z polskością została rozwiązana po zajęciu zachodnich terenów Polski przez III Rzeszę. Germania prawdopodobnie została zlikwidowana już w 1921. 1.FC - sztandarowy klub mniejszości niemieckiej w II RP - przetrwał aż do 1945. W 2007 ogłoszono jego "reaktywację", jednak nowy klub poza przywłaszczeniem barw i nazwy nie ma nic wspólnego z historycznym poprzednikiem. Z istniejących do dziś klubów górnośląskich najstarsze są 06 Kleofas Katowice, który powstał 26 sierpnia 1906 jako 06 Zalenze i Lechia 06 Mysłowice założona w 1906 (brak dokładnej daty dziennej) jako Borussia 06 Myslowitz. Jest kwestią sporną czy od początku można było je uznać za kluby polskie. Z pewnością był takim klub "Polonia" powstały 4 stycznia 1920 w Bytomiu. Nie dotrwał on jednak do naszych czasów, a powstała po II wojnie światowej Polonia Bytom ma z nim wspólną tylko nazwę bo tradycję zaczerpnęła od Pogoni Lwów. I 06 Kleofas Katowice i Lechia 06 Mysłowice są jednak klubami młodszymi od Cracovii.

Inne kluby

Oprócz wyżej wspomnianych klubów piłkarskich istniały w przeszłości inne stowarzyszenia zajmujące sie działalnością sportowo-rekreacyjną: wioślarskie, kolarskie, szachowe, łyżwiarskie itp.

Fałszerze historii

Resovia Rzeszów

Resovia Rzeszów została założona w 1909 jednak w latach 60-tych XX wieku postarzyła się uznając za rok powstania 1905. Argumentem ku temu miałoby być wzmianka w księdze pamiątkowej Pogoni Lwów, że w 1905 w Rzeszowie istniały drużyny piłkarskie - wymieniane są tu nazwy Resovia, Czerwono-Czarni, Resoviacy i Championy. Wspomniana księga pamiątkowa Pogoni Lwów powstałą jednak w 1939, a więc 34 lata po wydarzeniach, które opisuje. W prasie z 1905 brak potwierdzenia istnienia tych drużyn. Nic tez nie potwierdza by współczesna Resovia miała z nimi cokolwiek wspólnego. Wiadomo, że w 1906 w miejscowym parku grywano w piłkę nożną (historycy Resovii przesuwają tę datę na 1903) - nie jest to jednak wystarczający powód do uznania, że w Rzeszowie powstał wtedy jakiś klub. W Krakowie w parku Jordana kolejne roczniki szkolnych drużyn w piłkę nożną grały od 1890 i choć byli wśród nich ludzie Cracovii nikt nie probuje przesuwać daty powstania Pasów. W pionierskich latach galicyjskiego futbolu kluby jeździły do innych miast by propagować tam nowy sport. Do takich zawodów stawała zwykle wybrana reprezentacja miejscowej młodzieży. Tak 4 czerwca 1906 lwowianie zmierzyli się w Krakowie z "przodownikami" dając impuls powstaniu zorganizowanych krakowskich klubów. Z takimi samymi meczami jeździli Biało-Czerwoni i Cracovia do Bochni i Tarnowa. Do Rzeszowa pojechała Wisła Kraków i 29 września 1907 zmierzyła się z miejscową drużyna określaną jako "championi" (wynik: 10:0). Na rok 1907 Resovia datuje swoja odznakę co znów nie zostało w żaden sposób udowodnione. Pierwszy znany z daty mecz tego klubu to 10 lipca 1910 (z Bar-Kochbą Rzeszów), walne zebranie odbyto dopiero w 1911.

Zagłębie Sosnowiec

Data powstania Zagłębia Sosnowiec - 1918 czy 1945 jest przedmiotem sporów. Samo zaś Zagłębie powołuje się na rok 1906. W tym właśnie roku (brak dokładnej daty dziennej) przy hucie "Milowice" powstał klub sportowy. W 1908, już legalnie, został zorganizowany Union Sosnowiec - filia Unionu Petersburg. I wojna światowa bezpowrotnie przerwała działalność tego klubu. W 1918 w został zorganizowany klub Victoria Sosnowiec, a 1919 TS Sosnowiec. Brak jednak ich jakichkolwiek związków z dawnym Unionem, ani prawnych, ani organizacyjnych, ani personalnych. Oba kluby w 1934 połączyły się w Unię Sosnowiec. Kolejna wojna światowa przerwała i jego działalność. W 1945 powstał klub Robotniczy Klub Sportowy Sosnowiec, szybko przemianowany na RKU Sosnowiec (Rejonowa Komenda Uzupełnień Sosnowiec). Nowy klub podkreślał swój brak związków z przeszłością, czego wyrazem byly jubileusze pięcio- i piętnastolecia organizowane w latach 1950 i 1960. Po kolejnych zmianach nazwy RKU stanie się Stalą i wreszcie w 1962 Zagłębiem. Wtedy też podjęto arbitralną decyzję o ustaleniu roku 1906 jako daty powstania klubu.

Plik:T.S. Wisła 2.png

Wisła Kraków

Odmienna taktykę od poprzednio wymienionych obrała krakowska Wisła. Nie postarzania siebie, ale "odmładzania" swej rywalki Cracovii. W pierwszych latach - gdy w życiu sportowym aktywny udział brali założyciele obu klubów - władze Wisły uczciwie przyznawały starszeństwo Cracovii. "Klub sportowy Cracovia co do czasu powstania był pierwszy w Krakowie" takie zdanie pojawia się w sprostowaniu wysłanym przez władze Wisły do "Głosu Narodu (nr 87 z 2 kwietnia 1910). Zmiana następuje w czasach II RP. Wiślacy wykorzystują tu fakt tzw. jubileuszy 1907 czyli świętowania przez Cracovię nie w rocznicę swego powstania, ale w rocznicę fuzji z Biało-Czerwonymi. Wtedy też Biała Gwiazda ogłasza się najstarszą w Krakowie co po II wojnie światowej jest równorzędne z byciem najstarszym w Polsce. Twierdzono, że lata istnienia Cracovii należy liczyć od przeprowadzonej w 1907 fuzji ... Cracovii z Biało-Czerwonymi. Kuriozalny ten pomysł ignorował zupełnie fakt, że w tym samym 1907 miała miejsce identyczna fuzja Wisły z Czerwonymi przeprowadzona według tego samego schematu - od jednego klubu nazwa, od drugiego barwy. W kolejnych latach stanowisko to było stopniowo łagodzone. Kolejne wersje mówiły o nieostających sporach kto jest starszy, później o równolatkach lub niemal równolatkach, których daty powstania mogą dzielić tylko dni lub tygodnie. Częstą praktyką było też obchodzenie jubileuszy na wiosnę (Wisła powstała na jesieni), byle przed Cracovią. Obecnie gdy starszeństwo Cracovii zostało udowodnione bezspornie, daje się zauważyć pogodzenie z rzeczywistością i rezygnację z głoszenia rzekomego pierwszeństwa Wisły - wszak bezdyskusyjnie klub ten jest i tak jednym z najstarszych istniejących w Polsce. Choć niestety, praktyka wzbudzania rzekomych wątpliwości poprzez powoływanie się na cracoviackie jubileusze roku 1907 nadal jest spotykana - nawet na oficjalnych stronach tego klubu.

Kluby z przerwą w życiorysie

Warszawskie Towarzystwo Wioślarskie

WTW powstało w 1878 roku. Piękną historie przerwano w 1948 włączając sportowców w struktury Związkowca Warszawa (później Budowlanych Warszawa). Sam zaś majątek po WTW został rozdysponowany między Polonie i Skrę. W 1957 reaktywowano WTW, nie zwrócono mu jednak zabranego majątku - odzyskało go dopiero częściowo po 20 latach, a w całości .. w 1991.

W zależności od przyjętych kryteriów można

• uznać, że historia WTW zakończyła się wraz z parcelacją klubu;
• uznać, że reaktywowane w 1957 WTW to ten sam klub.

Warszawskie Towarzystwo Cyklistów

WTC powstało w 1886. W 1950 zostało przyłączone do Polonii Warszawa (noszącej wówczas nazwę Kolejarz) jako jej sekcja kolarska. Reaktywację Towarzystwa ogłoszono w 1957.

W zależności od przyjętych kryteriów można

• uznać, że historia WTC zakończyła sie w 1950 fuzją z Polonią;
• uznać, że reaktywowane w 1957 WTC to ten sam klub.

Krakowski Klub Szachistów

KKSz powstał w 1893. Istniał aż do roku 1949, kiedy połączył się z ... Cracovią (wówczas Ogniwo-Cracovia) stając sie jej sekcją szachową. Mimo fuzji z KKSz Cracovia nigdy nie używała jako daty powstania daty starszego z klubów. Zrzeszenie Sportowe "Ogniwo", któremu podporządkowana była Cracovia, połączyło się z ZS "Spójnia" w ZS "Sparta", a ramach reorganizacji w 1955 szachiści Cracovii zostali przeniesieni do nowego klubu "Sparta WDK" (Wojewódzki Dom Kultury). Ta w 1957 zmieniła nazwę na Krakowski Klub Szachistów i uznała się kontynuatorem historycznego KKSz. W latach 70-tych KKSz połączył się z sekcja szachową Hutnika Kraków i dalej funkcjonował jako KKSz-Hutnik, choć drugi człon nazwy wyparował po latach.

W zależności od przyjętych kryteriów można

• uznać Spartę WDK za kontynuatora KKSz;
• przyjąć, że historia KKsz zakończyła się w 1949 wraz z fuzją z Cracovią;
• przyjąć, że historia KKsz zakończyła się w 1955 wraz z przeniesieniem szachistów do nowego klubu.

Kaliskie Towarzystwo Wioślarskie

KTW powstało w 1894 roku. W 1949 zostało utraciło samodzielność i zostało włączone do struktur Ogniwa Kalisz (później Sparta Kalisz). w październiku 1957 walne zgromadzenie byłych członków KTW podejmuje uchwalę o reaktywacji KTW.

W zależności od przyjętych kryteriów można

• uznać, że historia KTW z 1894 została przerwana po włączeniu do Ogniwa;
• przyjąć, że klub reaktywowany w 1957 to ten sam klub.

KW 04 Poznań

Klub Wioślarski z roku 1904 Poznań, bo tak brzmi jego obecna pełna nazwa, powstał 28 kwietnia 1904. W 1950 został wchłonięty przez Ogniwo Poznań (później Spartę Poznań). W grudniu 1956 ogłoszono reaktywację KW 04 Poznań.

W zależności od przyjętych kryteriów można

• uznać, że historyczny Klub Wioślarski zakończył swój samodzielny byt po włączeniu do Ogniwa;
• przyjąć, że klub reaktywowany w 1956 to ten sam klub.

Pabianickie Towarzystwo Cyklistów

PTC Pabianice powstało 26 maja 1906. Było klubem zrzeszającym wyłącznie cyklistów (jak nazywano wówczas kolarzy). W 1909 zostało zarejestrowane przez władze carskie jako stowarzyszenie cyklistów i piłkarzy. W 1949 władze przydzieliły PTC do zrzeszenia "Gwardia" (zrzeszenie podlegające stalinowskiemu resortowi bezpieczeństwa odpowiedzialnemu za mordy i represje). Piłkarze odmówili grania pod takim patronatem więc klub został za karę zlikwidowany. Większość zawodników przeniosła się Włókniarza Pabianice. 25 stycznia 1950 powstał klub Ogniwo Pabianice, który po fuzji zrzeszeń "Ogniwo" i "Spójnia" stał się Spartą. W kwietniu 1955 Sparta Pabianice zmieniła nazwę na PTC i uznała sie kontynuatorem klubu z 1906. W klubie nie ma już sekcji kolarskiej.

W zależności od przyjętych kryteriów można

• uznać prawo Ogniwa/Sparty do reaktywacji tradycji PTC;
• przyjąć, że historia PTC z 1906 zakończyła się wraz z likwidacją klubu w 1949.

Polskie Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół"

Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" nigdy nie było klubem sportowym, niemniej czasem usiłuje sie go przedstawiać jako najstarszy klub sportowy. "Sokół" to organizacja zajmującą sie krzewieniem gimnastyki i kultury fizycznej. To właśnie niechęć Sokoła do rywalizacji sportowej doprowadziła po powstania pierwszych klubów sportowych. Istnieją co prawda kluby sportowe o nazwie Sokół, ale nie są one powiązane z PTG. "Sokół" powstał 7 lutego 1867 we Lwowie, a jego koła lokalne (zwane gniazdami) mieściły sie w większości polskich miast. W PRLu został zlikwidowany. W jego miejsce w 1955 powołano TKKF (Towarzystwo Krzewienia Kultury Fizycznej), które nie uważa się za prawnego kontynuatora "Sokoła". Samo PTG odrodziło się 10 stycznia 1989.

Zobacz też

• Najstarsi w Krakowie
• Historia Cracovii (pierwsze lata)
• Historia nazwy Cracovia
• Informacje prasowe o Biało-Czerwonych i Cracovii w 1906
• Informacje prasowe o Cracovii w 1907
• Informacje prasowe o Cracovii w I-IV 1908
• Informacje prasowe o Cracovii w V-VIII 1908
• Informacje prasowe o Cracovii w IX-XII 1908
• Historyczne boiska Cracovii