Historia stadionu Cracovii: Różnice pomiędzy wersjami
| Linia 75: | Linia 75: | ||
|[[Grafika:Stadion_08_1931_wichura.jpg|thumb|300px|Stadion po wichurze, 08.1931 r., ''"Materiał pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego” '' [https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5949324] ]] | |[[Grafika:Stadion_08_1931_wichura.jpg|thumb|300px|Stadion po wichurze, 08.1931 r., ''"Materiał pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego” '' [https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5949324] ]] | ||
|[[Grafika:Stadion_08_1931_wichura_2.jpg|thumb|300px|Stadion po wichurze, 08.1931 r., ''"Materiał pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego” '' [https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5949324] ]] | |[[Grafika:Stadion_08_1931_wichura_2.jpg|thumb|300px|Stadion po wichurze, 08.1931 r., ''"Materiał pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego” '' [https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/jednostka/-/jednostka/5949324] ]] | ||
|[[Grafika:PARK_KSC_1932_broszura_1932.png|thumb|300px|Park KS Cracovia z lotu ptaka, 1932 r., źródło: [https://www.wikipasy.pl/Plik:Broszura_jubileusz_1932.pdf] ]] | |||
|} | |} | ||
</CENTER> | </CENTER> | ||
Wersja z 18:54, 5 lut 2024
Wcześniejsze boiska Cracovii
Zobacz więcej w osobnym artykule: Boiska Cracovii.
Historia stadionu
Stadion powstał w 1912 roku według projektu architekta Franciszka Mączyńskiego - Park Gier Klubu Sportowego "Cracovia" (dodatkowe informacje), zbudowano go na terenach "łąkach zwierzynieckich" (teren pomiędzy dzisiejszymi ulicami: 3 Maja, al. Krasińskiego, Stachowicza oraz Kraszewskiego) teren przejęto od sióstr Norbertanek w wieczystą dzierżawę. Pracami budowlanymi kierował inż. Tadeusz Zieliński. Współtwórcą stadionu był również geometra Marceli Skibowiecki [1][2].
Budowa nie byłaby możliwa bez społecznej ofiarności, zebrano 8 200 koron do czego walnie przyczynił się mający szerokie kontakty z bogatą arystokracją Kazimierz Jurjewicz – późniejszy prezes Cracovii, całość kosztowała 20 tysięcy. Jednocześnie powstało obok drugie boisko, treningowe. Stadion otwarto meczem z lwowską Pogonią 31 marca 1912 (2:2). Początkowo widownia składała się z drewnianej trybuny na 300 miejsc siedzących i nasypu z miejscami stojącymi. Był to pierwszy na ziemiach polskich stały stadion będący własnością klubu sportowego.
Początkowo stadion wyglądał całkowicie inaczej niż dzisiaj. Trybuna główna stała od strony obecnej al. Focha, stąd kibice mieli wspaniały widok na Wawel, którego nie zasłaniały żadne budowle. Stadion otoczony był żwirową bieżnią, na której mogli występować lekkoatleci. Za bramkami pomiędzy boiskiem i bieżnią było więcej miejsca niż obecnie, także z myślą o lekkoatletach. Główne wejście na stadion znajdowało się na miejscu dzisiejszego hotelu „Cracovia” - tuż za nasypem kolejowym (przypomnijmy, że w miejscu Alei Krasińskiego znajdował się nasyp, po którym wiodła linia kolejowa do Zakopanego, która została zlikwidowana w 1917 roku). Park Gier KS Cracovia obejmował, znacznie więcej terenu niż sam stadion, bo aż do dzisiejszych Alei.
Po wybuchu I wojny światowej w 1914 r. stadion Cracovii został zajęty przez wojsko. Wskutek tego boisko oraz trybuny nadmiernie ucierpiały. Zimą w r. 1914 biwakują w parku klubowym początkowo honwedzi i grzeją się przy ogniu rozpalonym parkanem — a gdy w jakiś czas miejsce ich zajęli strzelcy tyrolscy — ofiarą pada w części trybun.[3].
Podczas I wojny światowej w sierpniu 1915 r. stadion nawiedziła powódź. Woda z wezbranej Rudawy zalała boisko, urządzenia sportowe, trybuny dla widzów, korty tenisowe, domek mieszkalny oraz magazyn[4].
18 grudnia 1921 roku huragan szalał w Krakowie, który powalił na stadionie 200 metrowy parkan ogradzający boisko Cracovii i zerwał w wielu miejscach papę z trybun. Szacowane koszty na ówczesne 300000 Marek Polskich[5].
8 maja 1925 otwarto boisko oraz trybuny po gruntownym remoncie[6]. W lipcu 1925 roku Kraków dotknęła wielka powódź, ucierpiał przy ty również stadion Cracovii oraz jego korty tenisowe. Woda miejscami stała na głębokości 1,5-2 metrów[7][8]. Stadion nadawał się do generalnego remontu, wtedy właśnie Jan Łazarski namówił prezesa Cetnarowskiego do budowy betonowego toru kolarskiego.
Listopad 1925 to budowa w Parku Sportowym KS Cracovia bieżni lekkoatletów o nawierzchni żużlowej[9].
Rok później 18 lipca 1926 zostaje oddany oficjalnie do użytku największy w Polsce betonowy tor wyścigowy. Tor miał wymiary 440 metrów długości i 8 metrów szerokości przy nachyleniu 35 stopni na wirażach. Na budowę zawiązało się konsorcjum handlowo-sportowe z kapitałem 30000 zł.[10][11].
 Jan Łazarski dogląda budowy toru kolarskiego 1926 r. |
W sierpniu 1931 r. stadion nawiedziła wichura w wyniku której została zdemolowana lewa strona trybuny w Parku Gier KS Cracovia im. Marszałka Piłsudskiego w Krakowie. Wszystkie zespoły ligowe doliczały do biletu kwotę 10 groszy, która miała być przeznaczona na odbudowę zniszszczonej trybuny.[12][13]
 Stadion po wichurze, 08.1931 r., "Materiał pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego” [1] |
 Stadion po wichurze, 08.1931 r., "Materiał pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego” [2] |
 Park KS Cracovia z lotu ptaka, 1932 r., źródło: [3] |
Ponownie w kwietniu 1932 r. stadion nawiedziła wichura w wyniku której została zdemolowana prawa strona trybuny w Parku Gier KS Cracovia im. Marszałka Piłsudskiego w Krakowie.
 Uczestnicy pokazu sportowego podczas defilady na stadionie Cracovii. 6.1935 r. "Materiał pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego” [4] |
 Widok na trybunę, 27-6-1935 r. źródło:NAC ;https://audiovis.nac.gov.pl/obraz/250430/b75f9cc23c3f9a4df2914d7505bf85a3/] |
Tor kolarski będący w posiadaniu prywatnych przedsiębiorców w kwietniu 1934 przechodzi na własność klubu.[14]
W czerwcu 1934 r. tor kolarski został wydzierżawiony przez WTC Warszawa[15]
14 sierpnia 1935 r. stadion nawiedziła wichura w wyniku której dach trybuny został zupełnie zniszczony, została wyrwana tylnia ściana środkowej i lewej trybuny, nadwyrężone zostały wiązania belek. Szczątki zostały rozniesione na kilkadziesiąt metrów od boiska. Brama wejściowa została przewrócona oraz zostały rozburzone parkany.[16][17][18][19][20]
W maju 1938 r. klub zainstalował na stadionie oświetlenie elektryczne. Była to pierwsza inwestycja tego typu na obiekcie sportowym w Krakowie. Pierwszymi zawodami rozegranymi przy sztucznym oświetleniu były międzymiastowe zawody kolarskie rozegrane w dniach 21-22 maja 1938 r.[21].
17 czerwca 1939 r. około godz. 14.00 wichura zrywa dach z prawej części trybuny stadionu Cracovii. Straty wyceniono na kilka tysięcy złotych[22].
W momencie wybuchu II wojny światowej w 1939 r. stadion Cracovii przy błoniach obejmował boisko piłkarskie z trybuną drewnianą na 1800 miejsc siedzących oraz 9000 stojących., bieżnię i skocznię lekkoatletyczną, sześć kortów tenisowych , tor kolarski o nawierzchni betonowej, boiska do koszykówki i siatkówki.
W dniu 2 września 1939 r. zrzucenie bomby na stadion Cracovii spowodowało uszkodzenie trybuny oraz toru kolarskiego. Stadion został zajęty przez okupanta, a na jego płycie zlokalizowano skład paliwa oraz punkt naprawy samochodów. Części z drewnianych trybun została zabrana przez mieszkańców na opał. Całkowitej dewastacji zapobiegł były zawodnik Cracovii Antoni Malczyk – porozklejał ostrzeżenie w języku polskim i niemieckim obok stadionu: „Jakiekolwiek uszkodzenia ogrodzeń trybun, szatni itp. oraz kradzież drzewa, przyborów sportowych w Parku Gier KS „Cracovia” im. Marszałka Józefa Piłsudskiego będą najsurowiej karane”. Ostrzeżenie odniosło skutek - zapobiegło dalszej dewastacji. Rząd Generalnego Gubernatorstwa ponadto w dn. 29 stycznia 1940 r. zarządził konfiskatę wszelkich urządzeń i sprzętu sportowego w tym należącego m.in. do klubu Cracovia (ze stadionu miejskiego zaś znikł sprzęt lekkoatletyczny „Cracovii” podczas, gdy przebywały tam wojska niemieckie).
Działacze Cracovii Antoni Malczyk i Teofil Cyroń przenieśli pamiątki z lokalu klubowego przy ul. Św. Marka 8 do pomieszczeń przy ul. Pijarskiej i tam je ukryli przed okupantem. Pozostałe rzeczy były ukrywane głównie u byłych zawodników klubu.
Korty tenisowe na boisku „KS Cracovia” przejął klub sportowy SS i policji niemieckiej „SS und Polizei Club”.
[23].
 Fragment zniszczonej głównej trybuny, na którą spadła bomba lotnicza, kwiecień 1940 r., Materiał pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego” [5] |
 Trybuna stadionu 09.1940 r., Materiał pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego” [6] |
 1941 r.- stadion, źródło: [7] |
 1944-45 r.- płot obok stadionu - przejście obok Wodociągów., źródło: [8] |
 Stadion Cracovii - luty 1945 r.[24] |
Po II wojnie światowej niezbędna była renowacja stadionu - (trybuny zostały zniszczone, zrujnowane boisko piłkarskie, zniszczony inwentarz klubowy). Z czołowych klubów krakowskich Cracovia pod tym względem najbardziej ucierpiała po okresie okupacji. [25][26]. Koszty wstępnie oszacowano na ówczesne 300 tys. zł. W celu zebrania środków został stworzony Komitet Odbudowy Boiska i Parku Gier KS Cracovia[27][28][29]. Na odbudowę stadionu klub dostał subwencję w wysokości 10 tys. zł. z K.O.Z.P.N.[30]. Informacja w trakcie remontu[31]. Ostatecznie koszt remontu wyniósł 2 miliony złotych. Stadion wraz z infrastrukturą stał się najpiękniejszym obiektem sportowym w Krakowie.
Stadion Cracovii przekazany został Stowarzyszeniu w 1951 roku.
16 grudnia 1963 r spłonęła zabytkowa drewniana trybuna[32][33]. Pożar wybuchł jednocześnie w pięciu miejscach. "Nieznanych sprawców" podpalenia nigdy nie ustalono. Po zagadkowym pożarze 16 grudnia rozpoczęto odbudowę stadionu. Oznaczało to blisko trzyletnią tułaczkę piłkarzy Cracovii, którzy na stadion powrócili dopiero jesienią 1966 r. (na odremontowanym stadionie został rozegrany mecz z okazji jubileuszu 60lecia 1966-09-11 Cracovia - Wisła Kraków 2:1), a sama odbudowa trwała jeszcze rok dłużej.
W latach 1968 oraz 1969 przebudowano tor kolarski oraz powstały trybuny z miejscami siedzącymi. Zniknęły m.in. korty tenisowe, na których terenie działało letnie kino oraz wesołe miasteczko.
Historia nazwy stadionu
4 maja 1928 r. Zarząd KS Cracovia uchwalił, aby Park Gier nazwać imieniem Marszałka Józefa Piłsudskiego. [34]
W 1936 stadion otrzymał imię marszałka Polski Józefa Piłsudskiego - Naczelnik przynajmniej trzykrotnie odwiedził stadion "Cracovii". Po raz pierwszy odnotowano jego wizytę w 1917 podczas meczu z 1 pułkiem Legionów, w 1921 roku oglądał Pasiaków grających z warszawską "Polonią", rok później z budapeszteńskim "Vasasem". Po II wojnie Światowej stadion nosił imię sławnego prezesa klubu, a także PZPN, dr Edwarda Cetnarowskiego[35] . W końcu lat czterdziestych obie nazwy, stara i nowa, zniknęły ze stadionu i z papierów klubowych. Nazwę marszałka Polski stadionowi przywrócono 31 października 1991r[36]. Specjalna uroczystość odbyła się 10 listopada 1991 w dniu meczu z Sandecją Nowy Sącz. Niestety nie był to koniec zmian, po śmierci papieża Jana Pawła II radni postanowili uczcić pamięć wielkiego rodaka i kolejny raz zmienić nazwę stadionu. Rok później w sąd orzekł, że decyzja była bezprawna i tym sposobem stadionowi przywrócono imie pierwszego patrona[37].
Inne ważne imprezy na stadionie
- 17 lipca 1994 roku na stadionie Cracovii wystąpił światowej sławy muzyk - Bob Dylan.
Obecna konstrukcja
Zobacz więcej w osobnym artykule: Stadion Cracovii im. Józefa Piłsudskiego.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Przewodnik po nowym stadionie Cracovii.
Zobacz więcej w osobnym artykule: Remont stadionu przy ul. Kałuży.
Linki zewnętrzne
Zobacz też
- O boisko sportowe w Krakowie w 1910
- Relacja prasowa z otwarcia stadionu w 1912
- Informacja o pożarze w Dzienniku Polskim
- Przewodnik po nowym stadionie Cracovii
- Boiska Cracovii
- Infrastruktura klubowa
- Lodowisko im. Adama "Rocha" Kowalskiego
- Ulica Józefa Kałuży
- Zielona trybuna
- Ząb przeoryszy
- Artykuł 110 lat stadionu
- o historii stadionu w magazynie Pasy [11].
Przypisy
- ↑ dziennik Echo Krakowa 27 sierpnia 1966 r.
- ↑ dziennik Dziennik Polski 5 sierpnia 1969 r.
- ↑ Nowości Ilustrowane 2 października 1915 r.
- ↑ dziennik IKC 11 sierpnia 1915 r.
- ↑ Tygodnik Przegląd Sportowy z 31 grudzień 1921 r.
- ↑ Przegląd Sportowy 6 maja 1925 r.
- ↑ IKC 4 lipiec 1925 r.
- ↑ Przegląd Sportowy 8 lipiec 1925 r.
- ↑ Przegląd Sportowy 25 listopada 1925 r.
- ↑ Przegląd Sportowy 30 września 1925 r.
- ↑ Przegląd Sportowy 24 lipca 1926 r.
- ↑ Przegląd Sportowy 29 sierpnia 1931 r.
- ↑ Przegląd Sportowy 10 października 1931 r.
- ↑ Przegląd Sportowy 18 marzec 1931 r.
- ↑ dziennik żydowski Nowy Dziennik 15 czerwca 1934 r.
- ↑ dziennik IKC 17 sierpnia 1935 r. cz.1
- ↑ dziennik IKC 17 sierpnia 1935 r. cz.2
- ↑ dziennik IKC 17 sierpnia 1935 r. cz.3
- ↑ dziennik żydowski Nowy Dziennik 16 sierpnia 1935 r.
- ↑ Przegląd Sportowy 22 sierpnia 1935 r.
- ↑ dziennik IKC 19 maja 1938 r.
- ↑ dziennik IKC 19 czerwca 1939 r.
- ↑ Sport w Krakowie w latach 1939-1945, Stanisław Chemicz
- ↑ Sport w Krakowie w latach 1939-1945, Stanisław Chemicz
- ↑ dziennik Echo Krakowa 9 lipca 1945 r.
- ↑ dziennik Echo Krakowa 31 maja 1945 r.
- ↑ dziennik Dziennik Polski 12 listopada 1945 r.
- ↑ dziennik Dziennik Polski 21 grudnia 1945 r.
- ↑ dziennik Dziennik Polski 28 stycznia 1946 r.
- ↑ dziennik Dziennik Polski 19 czerwca 1945 r.
- ↑ dziennik Echo Krakowa 30 marzec 1946 r.
- ↑ dziennik Echo Krakowa 17 grudnia 1963 r.
- ↑ dziennik Echo Krakowa 18 grudnia 1963 r.
- ↑ IKC z 7 maja 1928 r.
- ↑ dziennik Echo Krakowa 31 maja 1945 r.
- ↑ Oficjalny Biuletyn Informacyjny Cracovia z dnia 10.11.1991
- ↑ Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 11.04.2006
|
]] | |
 1990 r.- stadion z lotu ptaka, "Materiał pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego” [9] ]] | ||
 1990 r.- stadion z lotu ptaka "Materiał pochodzi z serwisu www.szukajwarchiwach.gov.pl ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego” [10] |
Historia: Najstarsi w Krakowie • Najstarsi w Polsce • Pierwsze lata Cracovii • Historia nazwy Cracovia • Historia stadionu • Dawne boiska • Dawne lodowiska • Kroniki • Krakowska szkoła gry • Jak dyskryminowano Cracovię • Żydzi
Krajowy Związek Turystyczny • Austriacki Związek Piłki Nożnej • Związek Polski Piłki Nożnej
Skany starych gazet: 1906 • 1907 • i dalej..
Tradycja: Wartości Cracovii • Pasy • Stroje • Herb • Flaga • Hymn • Stare hymny • Trening Noworoczny • Lajkonik • Rada Seniorów • Święta Wojna • Wielcy ludzie Cracovii • Słynni kibice